Coupérijtuigen C12c

Ter vervanging van een grote serie houten rijtuigen en de modernisatie van het materieelpark, bestelde de NS in 1929 70 coupérijtuigen derde klas. In 1932 werden 15 rijtuigen bij besteld.

Geschiedenis

In 1928 wilde de NS de treinen tussen Rotterdam Delftsche Poort, Den Haag Staatsspoor en Amsterdam Centraal naar Enschede, Groningen en Leeuwarden gaan moderniseren. Hiervoor werd nieuw materieel besteld bij de diverse leveranciers. De nieuwe rijtuigen zouden aparte rijtuigen moeten gaan worden voor eerste, tweede en derde klas. Er volgde echter een verschuiving van reizigers tweede klas naar de derde klas. Hierop werd besloten om de eerste en tweede klas rijtuigen te combineren tot AB rijtuigen. Dit werden de AB rijtuigen 7521 - 7555. De derde klas rijtuigen worden als coupé rijtuigen met 12 afdelingen uitgevoerd. Tussen 1930 en 1931 worden 70 rijtuigen afgeleverd, welke door Beijnes (C12c 6401 - C12c 6425), Werkspoor (C12c 6426 - C12c 6450) en Hawa (C12c 6451 - C12c 6470) zijn geleverd. In 1933 werden door Beijnes nog eens 15 rijtuigen (C12c 6471 - C12c 6485) afgeleverd. Deze laatste rijtuigen zijn elektrisch gelast in plaats van geklonken. Deze rijtuigen zijn ongeveer 20% lichter dan de eerder afgeleverde rijtuigen. Deze rijtuigen zijn ook voorzien van een beperkt RIC teken voor Duitsland, België en Elzas-Lotharingen. Deze coupérijtuigen zijn de laatste die door de NS in dienst werden gesteld. De daarop volgende rijtuigen waren allemaal doorgangsrijtuigen.

Technische gegevens

De rijtuigen hebben een lengte van 21,8 meter en een gewicht van 50 ton (C12c 6401 - C12c 6470). De rijtuigen C12c 6471 - C12c 6485 hebben een gewicht van 41 ton, doordat zij elektrisch gelast zijn in plaats van geklonken. De hoogte is 3,375 meter en de rijtuigen zijn 2,75 meter breed. De rijtuigen beschikken elk over 98 zitplaatsen derde klas. De rijtuigen zijn toegelaten voor een maximum snelheid van kilometer per uur.

Uitvoering

De rijtuigen C12c 6401 - C12c 6470 zijn geklonken, terwijl de rijtuigen C12c 6471 - C12c 6485 zijn volledig gelast zijn. Van de gelaste rijtuigen zijn de rijtuigbak en het onderstel zijn als een geheel uitgevoerd en vast gelast in plaats van geklonken. Hierdoor wordt een stijf geheel verkregen, dat ook zelfdragend is. De zijpanelen en de dakplaten zijn onderling verbonden met doorlopende lassen. Door deze constructie is een aanzienlijke gewichtsbesparing gerealiseerd. Deze constructie wijkt af ten opzichte van de geklonken rijtuigen, omdat deze De apparaten onder de rijtuigbak zijn slechts beschermd door een doorlopende treeplank onder de stelbalk. De rijtuigen zijn niet voorzien van vouwbalgen om reizigers gemakkelijk van het ene naar het andere rijtuig te laten lopen. Aan de bovenzijde van de buffers zijn de sluitseinijzers geplaatst. De rijtuigen zijn gebaseerd op de oude coupérijtuigen van de HSM (C11c) en SS (C10c). In afwijking op deze rijtuigen zijn de C12c rijtuigen voorzien van een middengang. De rijtuigen zijn niet voorzien van vouwbalgen. In het midden is het rijtuig voorzien van twee toiletten. Aan weerszijden van de toiletten bevinden zich zes coupés. De zes coupés zijn verdeeld in drie afdelingen. De afdelingen worden van elkaar gescheiden door dwarsschotten met schuifdeuren. In elke afdeling zijn banken geplaatst met elk twee zitplaatsen. De banken aan de kopeinden bevatten elk 5 zitplaatsen. De banken zijn van teakhout en de armleuningen, hoofdleuningen en oorkussens zijn voorzien van kunstleer. Onder de banken is een geperforeerde plaat aangebracht om te voorkomen dat er rommel onder de banken gegooid kunnen worden. De helft van het rijtuig is geschikt voor rokers en de andere helft voor niet rokers. Van elke twee compartimenten is een compartiment voorzien van een klapdeur en het andere compartiment is voorzien van een breed schuifraam.

De vloer van de rijtuigen bestaat uit Hierop was aangebracht als vloerbedekking.

De rijtuigen kunnen verwarmd worden door middel van stoom. De stoom wordt door de stoomleiding vanaf de stoomlocomotief het rijtuig ingeblazen. Vanaf 19 worden de rijtuigen gewijzigd om ook elektrisch verwarmd te kunnen worden.

Bij de aflevering van de rijtuigen zijn zij olijfgroen geschilderd. Het dak is in een lichte kleur grijs geschilderd en de schortplaten zijn donkergrijs. Vanaf 1939 werden de daken in een donkere kleur geschilderd, om zo minder op te vallen vanuit de lucht. De rijtuigbak zelf werd standgroen geschilderd. De klasse aanduidingen worden hoger opgehangen in plaats van onder de ramen. Halverwege de jaren ’50 werd de donkergroene kleur vervangen door het Berlijns blauw met gele biezen en een donkergrijs dak. De klasse aanduidingen zijn zwart met daarop in het wit de aangegeven klasse.

De draaistellen waren van het type K. Van de rijtuigen C12c 6401 - C12c 6470 zijn de draaistellen geklonken. Van de rijtuigen C12c 6471 - C12c 6485 zijn de draaistellen ook elektrisch gelast. De aspotten zijn voorzien van rollagers. De draaistelcode van de draaistellen is .

Inzet

De rijtuigen worden na hun indienststelling ingezet in de sneltreinen van Den Haag Staatsspoor/Rotterdam Maas/Amsterdam naar Groningen. Vanuit Amsterdam worden de rijtuigen ook ingezet in de sneltreinen naar Maastricht. In deze treinen rijden de rijtuigen samen met de rijtuigen uit de serie ABd 7521 en een bagagerijtuig uit de serie D 6061. Ook worden de rijtuigen gebruikt als versterkingsrijtuigen in deze treinen. Enkele van deze rijtuigen rijden door naar Luik of Aken. De rijtuigen zijn ook te zien in de snelle treinen tussen Rotterdam Delftsche Poort en Heerlen. Deze treinen bestaan uit drie coupérijtuigen en drie rijtuigen uit de serie ABd 7521. De trein wordt aangevuld met een restauratie rijtuig. Vanuit Den Haag Hollands Spoor worden de rijtuigen ook ingezet in de sneltreinen naar Düsseldorf/Wuppertal. De rijtuigen rijden echter maar mee tot Venlo. Deze treinen worden getrokken door stoomlocomotieven uit de series 3700 en 3900. De rijtuigen rijden ook mee in treinen, waarin nog houten rijtuigen rijden. De rijtuigen zijn aan te treffen in de treinen tussen Leeuwarden via Zwolle, 's-Hertogenbosch en Roosendaal naar Vlissingen. Roosendaal wordt ook bereikt door treinen vanuit Rotterdam Delftsche Poort en Amsterdam Centraal. Vanuit Amsterdam Centraal wordt Nijmegen bereikt via Amersfoort en Kesteren. Op grensbaanvakken zijn de rijtuigen ook te zien. Zo rijden de rijtuigen bij Enschede grens over naar Gronau. Vanuit Nijmegen wordt het Duitse Kleef bereikt. Kaldenkirchen wordt vanuit Venlo bereikt. Enkele rijtuigen worden vanuit Roosendaal ingezet naar Antwerpen.

In de Tweede Wereldoorlog worden diverse rijtuigen weggevoerd naar het oosten. Met de resterende rijtuigen wordt de dienstregeling zo goed als dat gaat gereden.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt het spoorwegnet weer opnieuw opgebouwd. De nog resterende rijtuigen worden gecombineerd met ovalen ramen rijtuigen serie AB 7201 of met houten rijtuigen uit de serie AB 7501. Aan het begin van de jaren ’50 rijden de rijtuigen zelfs samen met de nieuwe rijtuigen Plan D. Deze treinen worden meestal getrokken door stoomlocomotieven van de series 3700, 3900 en 4000. Ook de elektrische locomotieven van de serie 1000 hebben deze rijtuigen getrokken in deze periode.

In de jaren ’50 worden de rijtuigen ingezet op minder belangrijke lijnen. Hier rijden de rijtuigen samen met een bagagerijtuig D^IV en een rijtuig uit de serie AB 7201 of C 7201. De tractie wordt geleverd door een diesellocomotief serie 2200 of 2600. Deze laatste locomotieven rijden tussen Eindhoven en Venlo. Onder de draad rijden alle series elektrische locomotieven met deze rijtuigen.

In de zomerdienst van 1957 doen een aantal rijtuigen dienst tussen Maastricht en Eijsden/Visé, samen met een vierdeurs bagagerijtuig uit de serie D 6300. Deze treinen worden getrokken door een stoomlocomotief uit de serie 6300.

Aan het eind van de jaren ’50 worden de rijtuigen teruggetrokken uit de sneltreinen en worden zij in stoptreinen op minder belangrijke spoorlijnen ingezet samen met andere vooroorlogse rijtuigen.

In de jaren ’60 wordt het inzetgebied nog meer verkleind en komt een groot deel op reserve te staan. De rijtuigen worden alleen nog maar ingezet in spitstreinen en militaire verlofgangerstreinen. In 1966 rijden de rijtuigen voor het laatst en worden afgevoerd. De tot rongenwagens verbouwde rijtuigen doen nog tot uiterlijk 1981 dienst.

Bijzondere uitvoeringen

• Rijtuig C 6437 is in de zomer van 1944 ingericht voor het vervoer van Duitse gewonden. Het rijtuig is geheel wit geschilderd en voorzien van het opschrift 'Lazarettzug Friesland I Wehrmachtsbefehlshaber der Niederlande'. Na de oorlog kan het rijtuig weer snel in dienst worden gesteld en op 21 mei 1945 rijdt het rijtuig alweer voor de NS. In de daaropvolgende maanden wordt het rijtuig weer terug gebracht naar de huisstijl van de NS en wordt het interieur hersteld. In juli 1945 is het rijtuig weer in de normale dienst te zien.
• Rijtuig C 6458 is in 194 ingericht voor het vervoer van gewonden. Het rijtuig is geheel wit geschilderd en voorzien van rode kruizen. In de kopwanden is een overgangingsinrichting naar een volgend rijtuig aangebracht, echter zonder vouwbalgen. Het rijtuig doet dienst in Tsjecho-Slowakije als rijtuig tweede klas. In 1946 keert het rijtuig terug naar Nederland.

Wijzigingen

• Bij tien rijtuigen werden in 1939 de zittingen en rugkussens gevuld met paardenhaar en overtrokken met kunstleer. Op deze manier werd het zitcomfort van de rijtuigen verbeterd.
• Naast de tien rijtuigen die een vulling kregen van paardenhaar, werden bij 41 rijtuigen de kussens gevuld met rubber.
• Een aantal rijtuigen, waaronder de C 6409 zijn aan het eind van de jaren ’30 aangepast om voorzien te worden van een vouwbalg. Zo werden aan de kopzijden deuren aangebracht en werd de middelste zitplaats van de lange bank verwijderd. De vouwbalgen zijn uiteindelijk niet aangebracht, gezien de hoge kosten die waren verbonden aan de ombouw. Ook speelde mee dat de rijtuigen niet internationaal werden ingezet vanwege het ontbreken van een middengang.

• Als gevolg van een tekort aan tweede klas rijtuigen, rijden er vanaf 19 enkele coupérijtuigen als tweede klas rijtuig. Dit waren rijtuigen, waarvan de kussens bekleed zijn met paardenhaar.

• In de jaren ’50 werd begonnen om de rijtuigen Berlijns blauw te schilderen.
• In 1956 worden de rijtuigen opgewaardeerd en verandert de aanduiding van C12c naar B12c. De letter C voor het nummer wijzigde naar een B.

Verbouwing tot rongenwagen

Na hun afvoer in 1963, werden vier rijtuigen verbouwd bij de firma Jansen in Bergen op Zoom. De rijtuigbak werd verwijderd en het onderstel werd verstevigd en voorzien van rongen. Het eigen gewicht nam hierdoor af tot 26,4 ton. Om dat de eigenschappen dusdanig gewijzigd waren, zijn de wagons voorzien van een Westinghouse G-P rem en aangepaste vering in de draaistellen. De wagons zijn geschikt voor een draagvermogen van 18,5 ton en hebben een bodemoppervlak van 43 vierkante meter. De rongenwagons werden onder gebracht bij de Dienst van Weg en Werken. Hier werden de wagons gebruikt voor het vervoer van bovenbouwmaterialen. De wagons zijn gestationeerd in Maarssen. Het waren de eerste wagons van de Dienst van Weg en Werken die geschikt zijn voor 100 kilometer per uur door de aanwezigheid van de rollagers.

Nummer rongenwagen	Nummer B12c	Datum in	Datum uit
173 393	B 6452
173 394	B 6412
173 395	B 6437
173 396	B 6432

Vernummeringen

In 1952 vind er een inventarisatie plaats van het nog aanwezige materieel. Door de Tweede Wereldoorlog is een deel van het materieelpark verloren gegaan. Om de ontstane gaten in de materieelnummering te dichten, worden de rijtuigen met de hoogste vernummerd naar het laagste, openstaande nummer. In 1956 wordt de benaming van de rijtuigen aangepast als gevolg van de Europese klasse wijziging. De benaming wordt nu B12c. Door deze wijziging verandert het voorvoegsel C naar B. Dit wordt ook op de rijtuigen aangebracht.

Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen	Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen	Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen
C 6401	n.v.t.	B 6401	Klassewijziging	C 6425	n.v.t.	B6425	Klassewijziging	C 6448	n.v.t.	B 6448	Klassewijziging
C 6402	n.v.t.	B 6402	Klassewijziging	C 6426	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6449	n.v.t.	B 6449	Klassewijziging
C 6403	n.v.t.	B 6403	Klassewijziging	C 6427	n.v.t.	B 6427	Klassewijziging	C 6450	n.v.t.	B 6450	Klassewijziging
C 6404	n.v.t.	B 6404	Klassewijziging	C 6428	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade	C 6451	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II
C 6405	n.v.t.	B 6405	Klassewijziging	C 6429	n.v.t.	B 6429	Klassewijziging	C 6452	n.v.t.	B 6452	Klassewijziging
C 6406	n.v.t.	B 6406	Klassewijziging	C 6430	n.v.t.	B 6430	Klassewijziging	C 6453	n.v.t.	B 6453	Klassewijziging
C 6407	n.v.t.	B 6407	Klassewijziging	C 6431	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade	C 6454	C 6451	B 6451	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6408	n.v.t.	B 6408	Klassewijziging	C 6432	n.v.t.	B 6432	Klassewijziging	C 6455	C 6440	B 6440	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6409	n.v.t.	B 6409	Klassewijziging	C 6433	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6456	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade
C 6410	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6434	n.v.t.	B 6434	Klassewijziging	C 6457	C 6433	B 6433	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6411	n.v.t.	B 6411	Klassewijziging	C 6435	n.v.t.	B 6435	Klassewijziging	C 6458	C 6431	B 6431	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6412	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6436	n.v.t.	B 6436	Klassewijziging	C 6459	C 6428	B 6428	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6413	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6437	n.v.t.	B 6437	Klassewijziging	C 6460	C 6426	B 6426	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6414	n.v.t.	B 6414	Klassewijziging	C 6438	n.v.t.	B 6438	Klassewijziging	C 6461	C 6423	B 6423	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6415	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade	C 6439	n.v.t.	B 6439	Klassewijziging	C 6462	C 6422	B 6422	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6416	n.v.t.	B 6416	Klassewijziging	C 6440	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade	C 6463	C 6417	B 6417	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6417	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6441	n.v.t.	B 6441	Klassewijziging	C 6464	C 6415	B 6415	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6418	n.v.t.	B 6418	Klassewijziging	C 6442	n.v.t.	B 6442	Klassewijziging	C 6465	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II
C 6419	n.v.t.	B 6419	Klassewijziging	C 6443	n.v.t.	B 6443	Klassewijziging	C 6466	C 6413	B 6413	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6420	n.v.t.	B. 6420	Klassewijziging	C 6444	n.v.t.	B 6444	Klassewijziging	C 6467	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II
C 6421	n.v.t.	B 6421	Klassewijziging	C 6445	n.v.t.	B 6445	Klassewijziging	C 6468	n.v.t.	n.v.t.	Oorlogsschade
C 6422	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6446	n.v.t.	B 6446	Klassewijziging	C 6469	C 6412	B 6412	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6423	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6447	n.v.t.	B 6447	Klassewijziging	C 6470	C 6410	B 6410	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6424	n.v.t.	B 6424	Klassewijziging
Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen	Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen	Nummer bij aflevering	Nummer 1952	Nummer 1956	Opmerkingen
C 6471	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6476	n.v.t.	B 6476	Klassewijziging	C 6481	C 6471	B 6471	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6472	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6477	n.v.t.	B 6477	Klassewijziging	C 6482	C 6472	B 6482	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6473	n.v.t.	B 6473	Klassewijziging	C 6478	n.v.t.	B 6478	Klassewijziging	C 6483	C 6479	B 6479	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6474	n.v.t.	B 6474	Klassewijziging	C 6479	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6484	C 6480	B 6480	Aaneengesloten nummering, klassewijziging
C 6475	n.v.t.	B 6475	Klassewijziging	C 6480	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II	C 6485	n.v.t.	n.v.t.	Vermist in WO II

De in Duitsland en Polen achter gebleven rijtuigen werden in 1956 ook vernummerd na de klasse aanpassing en in 1958 werden zij voorzien van een computernummer.

De vier rongenwagens zijn in 1968, 1973 en in 1976 vernummerd geweest en daarbij voorzien van computernummers.

Nummer bij aflevering	Nieuw nummer (1968)	Nieuw nummer (1973	Nieuw nummer (1976)	Opmerking
173 393	30 84 977 3 001-7	30 84 979 1 401-7	30 84 979 3 400-7	Invoering UIC,
173 394	30 84 977 3 002-5	30 84 979 1 402-5	30 84 979 3 401-5	Invoering UIC,
173 395	30 84 977 3 003-3	30 84 979 1 403-3	30 84 979 3 402-3	Invoering UIC,
173 396	30 84 977 3 004-1	30 84 979 1 004-1	30 84 977 3 403-1	Invoering UIC,

Schadegevallen

• Op 7 mei 1955 ontspoort locomotief 1150 nabij Oldebroek. De locomotief is onderweg met militaire verlofgangerstrein 11136 van Zwolle naar Den Haag SS. De trein bestaat deels uit houten en deels uit stalen rijtuigen. De samenstelling van de trein is B + C 6009 + C 64 + 6229 . De houten rijtuigen C 6009 en schuiven in elkaar. Het voor reizigers afgesloten rijtuig 6229 wordt door brand beschadigd als gevolg van een gebroken gasleiding. Het rijtuig C 64 botst op rijtuig C 6009, dat op haar beurt het rijtuig B met een tiental meters doorboord. De ontsporing is het gevolg van een te hoge snelheid. De machinist interpreteerde het seinbeeld met de lichtseinen volgens Lichtseinstelsel 1946 dat hij rechtdoor zou gaan via het hoofdspoor. In plaats daarvan moest hij het zijspoor op met een lagere snelheid. Als gevolg van deze hoge snelheid ontsporen alle rijtuigen . De 1150 loopt lichte schade op. De locomotief ontspoort met de laatste as en hierdoor ontstaat er schade aan het stoot- en trekwerk. Er komen twee militairen om het leven en twee anderen raken zwaar gewond.

Afvoer

De eerste rijtuigen worden in 1940 afgevoerd als gevolg van oorlogsschade. Dit zijn de C 6415, C 6440, C 6456 en C 6468. Tussen 1946 en 1951 worden door de oorlog zwaar 2 beschadigde rijtuigen (C 6428 en C 6431) afgevoerd. In 1951 worden tenslotte alle 16 nog vermiste rijtuigen op papier afgevoerd. Enkele van deze rijtuigen zijn echter nog wel aanwezig in Duitsland of Polen, maar zijn nooit teruggekeerd naar Nederland.

De seriematige afvoer begint in 1962, wanneer er 7 rijtuigen worden afgevoerd. In 1963 worden 25 rijtuigen afgevoerd. Vier van deze rijtuigen worden in 1965 verbouwd tot rongenwagen. In 1964 en 1965 worden tien rijtuigen afgevoerd. In 1966 gaan de laatste rijtuigen buiten dienst. Dit zijn er 21. De laatste rijtuigen die op rijden, zijn de B.

Het in juni 1964 afgevoerde rijtuig B 6443 wordt op 196 overgebracht naar het terrein van de Centrale Markthallen aan de Haarlemmerweg in Amsterdam. Het rijtuig is in gebruik als centraalpost van de Ziekenomroep. In 1976 wordt het rijtuig verplaatst naar de lijnwerkplaats Amsterdam Zaanstraat. Het Spoorwegmuseum neemt het rijtuig op in zijn collectie. In 1978 wordt het rijtuig overgebracht naar de hulpwerkplaats Roosendaal. Het rijtuig wordt echter niet gerestaureerd en in 1983 volgt de sloop van het rijtuig. Het rijtuig B 6478 wordt in 1965 verkocht aan een speeltuin in Utrecht. Hier doet het rijtuig dienst als onderkomen en wordt het rijtuig in diverse kleuren, zoals geel, oranje, bruin en blauw, geschilderd. Het rijtuig krijgt daarom al snel de bijnaam ‘Donald Duck’. In 1991 komt het rijtuig onder de hoede van STIBANS. Via de VSM en het Spoorwegmuseum komt het rijtuig uiteindelijk bij de SGB in Goes.

Gevolgen van de Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog slaat een gat in het park rijtuigen. Vele rijtuigen worden afgevoerd na september 1944. Ook worden rijtuigen beschadigd door bombardementen. In totaal keren 22 rijtuigen niet meer terug in het park van rijtuigen. Door oorlogsschade worden vier rijtuigen afgevoerd in 1940. Het zijn de C 6415, C 6440, C 6456 en C 6468. De rijtuigen C 6428 en C6431 worden tussen 1946 en 1948 afgevoerd vanwege hun opgelopen schade in de oorlog. Door vermissing worden er 16 rijtuigen afgevoerd.

Bombardementen

Afvoer naar het oosten

Als represaille voor de spoorwegstaking van 17 september 1944 worden in totaal rijtuigen naar Duitsland afgevoerd. De rijtuigen worden door de Duitsers ingezet in hun eigen treinen, om zo hun verloren gegane materieel te kunnen vervangen. Na de capitulatie in mei 1945 wordt geprobeerd om zo veel mogelijk rijtuigen weer terug naar Nederland te keren. Van deze rijtuigen keren er 16 niet meer terug naar Nederland. Deze rijtuigen worden in 1951 administratief afgevoerd. Zij zijn echter niet allemaal gesloopt. Er worden 9 rijtuigen door de Duitse, Poolse of Tsjecho-slowaakse spoorwegmaatschappijen ingezet. In Polen zijn de voormalige C 6412 en C 6417 verbouwd tot dienstwagens, waarbij het interieur geheel of gedeeltelijk werd verwijderd. Zij werden hierbij in het Poolse nummerpark opgenomen onder de nummers Cx 019 944 en Cx 019 946. In latere jaren werden zij ook vernummerd naar computernummering. Beide rijtuigen zijn medio jaren ’80 nog in Polen gezien en sinds die tijd ontbreekt elk spoor van deze rijtuigen. De kans is groot dat de rijtuigen gesloopt zijn. In Polen zijn ook de voormalige C 6451, C 6467 en C 6480 ingezet geweest. Rijtuig C 6451 zou volgens officiële bronnen in 1981 zijn gesloopt, maar werd in 1992 teruggevonden Lódz. Tussen 1992 en 2002 is het rijtuig gesloopt. De twee andere rijtuigen zijn aan het begin van de jaren ’70 afgevoerd. In Oost Duitsland werden de voormalige rijtuigen C 6410, C 6413, C 6422 en C 6472 ingezet. Zij worden begin jaren ’70 afgevoerd. In Tsjecho-Slowakije wordt in 1948 rijtuig C 6463 teruggevonden. Het rijtuig verkeerd in goede staat en is daar ingezet in de normale dienstregeling. Het rijtuig is daar genummerd als Ca 6463 en kort voor de terugkeer naar Nederland is het rijtuig zelfs gereviseerd. Van de rijtuigen C 6423, C 6426, C 6433, C 6465, C 6471, C 6479 en C 6485 is onbekend wat er met de rijtuigen is gebeurd en waar ze zijn terecht gekomen. Twee onbekende rijtuigen zijn door de PKP ingezet als Cx 019244 en Cx 019248. Deze rijtuigen zijn in 1951 administratief afgevoerd.

• Het rijtuig C 6410 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Deutsche Reichsbahn en wordt als C 400-407 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer B 50 50 02-25 058-5. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6412 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als Cx 019944 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer Bx 50 51 22-20 150-0. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6413 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als in het materieelpark opgenomen
• Het rijtuig C 6417 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als Cx 019946 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer Bx 50 51 22-20 152-6. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6422 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Deutsche Reichsbahn en wordt als C 400-408 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer B 50 50 02-25 021-3. In april 1971 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6423 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Na de oorlog wordt het rijtuig niet weer gevonden en in 1951 administratief als vermist afgevoerd.
• Het rijtuig C 6426 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Na de oorlog wordt het rijtuig niet weer gevonden en in 1951 administratief als vermist afgevoerd.
• Het rijtuig C 6433 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Na de oorlog wordt het rijtuig niet weer gevonden en in 1951 administratief als vermist afgevoerd.
• Het rijtuig C 6451 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als Cx 019461 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer Bx 50 51 20-20 157-7. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6465 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Deutsche Reichsbahn en wordt als C in het materieelpark opgenomen. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6467 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als Cx 019238 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer Bx 50 51 21-20 151-9. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6471 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Na de oorlog keert het rijtuig niet terug naar Nederland en wordt in 1951 administratief als vermist afgevoerd. Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Deutsche Reichsbahn en wordt als C 400-508 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer B 50 50 02-25 026-2. In 1971 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6472 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Deutsche Reichsbahn en wordt als C 400-509 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer B 50 50 02-25 058-5. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6479 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Na de oorlog wordt het rijtuig niet weer gevonden en in 1951 administratief als vermist afgevoerd.
• Het rijtuig C 6480 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Het rijtuig verblijft na de oorlog in . Het wordt in 194 opgenomen in het materieelpark van de Poolse PKP en wordt als Cx 019945 in het materieelpark opgenomen. In 196 krijgt het rijtuig computernummering en krijgt het nummer Bx 50 51 22-20 151-8. In 19 wordt het rijtuig afgevoerd.
• Het rijtuig C 6485 wordt in 194 naar het oosten weggevoerd. Na de oorlog wordt het rijtuig niet weer gevonden en in 1951 administratief als vermist afgevoerd.

Sloop

In mei 1983 wordt het laatste rijtuig van de serie gesloopt. Het is de voormalige C 6443, welke sinds 197 deel uit maakt van de collectie van het Spoorwegmuseum.

Museumrijtuigen

Van de 85 gebouwde rijtuigen, hebben twee rijtuigen een museale status gehouden. Rijtuig B 6443 is in 1983 gesloopt, zodat alleen het voormalige rijtuig C 6478 bewaard is gebleven.

• Spoorwegmuseum

Het Spoorwegmuseum in Utrecht verwerft in 1976 het voormalige rijtuig C 6443. In 1994 verwerft het museum het voormalige rijtuig C 6478. Beide rijtuigen zijn niet meer in het bezit van het Spoorwegmuseum.

C 6443

In de zomer van 1976 verwerft het museum het rijtuig, nadat het rijtuig na zijn afvoer in 1964 twaalf jaar bij de Centrale Markthallen in Amsterdam heeft gestaan. Op 1976 is het rijtuig verplaatst naar de lijnwerkplaats Amsterdam Zaanstraat. Het rijtuig wordt op 23 maart 1978 overgebracht van de lijnwerkplaats Amsterdam Zaanstraat naar de Watergraafsmeer. Op 24 maart 1978 komt het rijtuig aan bij de Haarlemse werkplaats. Hier wordt het rijtuig wind- en waterdicht gemaakt. Op 30 maart 1978 gaat het rijtuig naar de hulpwerkplaats in Roosendaal. Het rijtuig is in mei 1983 gesloopt.

C 6478

Het voormalige rijtuig C 6478 komt in 1994 bij het Spoorwegmuseum. Het neemt het rijtuig over van de STIBANS. In januari 1997 wordt begonnen om het rijtuig rolbaar te maken. Zo krijgt het rijtuig weer buffers, een leiding voor doorgaande zelfwerkende rem en is de bak op draaistellen geplaatst. Op 14 maart 1997 wordt het rijtuig overgebracht van de Apeldoornse werkplaats van de VSM, waar het sinds 1991 verbleef, naar de Watergraafsmeer. Het rijtuig wordt getrokken door de 2233 en een Hbis als remwagen.

Het rijtuig wordt op overgebracht naar Blerick. In april 2009 schenkt het Spoorwegmuseum aan de SGB in Goes. Op 10 april 2009 wordt het rijtuig op een dieplader overgebracht van Blerick naar Goes.

• STIBANS

De STIBANS neemt het rijtuig B6478 in 1991 onder haar hoede, nadat zij het rijtuig voor fl 1,- konden overnemen van de speeltuin waar het rijtuig al sinds 1965 was geplaatst.

C 6478

In 1991 spant de STIBANS zich in om het rijtuig te bewaren en weer rijvaardig te maken. De Utrechtse speeltuin waar het rijtuig sinds 1965 is geplaatst, wil van het rijtuig af. Het rijtuig wordt donkergroen geschilderd en naar het terrein van de VSM in Apeldoorn overgebracht om conserverende werkzaamheden uit te laten voeren aan het rijtuig. Het rijtuig gaat op een dieplader naar Apeldoorn toe op 23 februari 1991. Het rijtuig is echter niet voorzien van draaistellen. In 1994 gaat het rijtuig over naar het Spoorwegmuseum in Utrecht.

• Stoomtrein Goes Borssele (SGB)

De SGB in Goes heeft de beschikking over een rijtuig, de voormalige C 6478. Dit rijtuig is via diverse omzwervingen bij de SGB terecht gekomen.

C 6478

In april 2009 schenkt het Utrechtse Spoorwegmuseum het rijtuig aan de SGB. Op 10 april 2009 wordt het rijtuig overgebracht van Blerick naar Goes. De SGB wil het rijtuig terug brengen naar de oorspronkelijke staat, zodat het rijtuig kan worden opgenomen in een stam rijtuigen uit de jaren ’30. In juni 2022 maakt de SGB bekend dat het van plan is om het rijtuig te gaan restaureren. Als eerste wordt een plan gemaakt waar in opgesteld wordt welke werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Zo ontbreekt het interieur grotendeels. Als het plan klaar is, wordt gestart met het vergaren van fondsen en middelen om het rijtuig te restaureren. In 2023 zal worden begonnen met de restauratie. Het rijtuig zal hierbij als eerste rijvaardig gemaakt gaan worden. Daarnaast wordt het nog aanwezige asbest uit het rijtuig verwijderd. Na het verwijderen van het asbest zal het rijtuig worden gedemonteerd en gestraald. Diverse technische onderdelen zullen worden gereviseerd. Naast het opbouwen van de rijtuigbak, zullen het onderstel en de draaistellen worden gereviseerd. De draaistellen zullen tevens worden voorzien van rollagers in plaats van glijlagers. De tweede fase van de restauratie bestaat uit het herstel van het casco en het maken en plaatsen van een interieur.

In maart 2023 wordt begonnen met het verwijderen van het nog aanwezige asbest in het rijtuig. Om het asbest te kunnen verwijderen zijn diverse onderdelen voor de tijd verwijderd. Zo is onder andere de gehele vloer verwijderd. Ook andere onderdelen zijn verwijderd. In het najaar van 2023 is het rijtuig gestript van ramen en deuren en wordt de bak kaal gemaakt. Het rijtuig is vervolgens op tijdelijke draaistellen geplaatst. In november 2023 is het rijtuig de werkplaats binnen gereden. Begin december 2023 is de bitumen dakbedekking verwijderd.

Afleverdata

Nummer	Aflevering	In dienst	Ter zijde	Sloop(rit)
C 6401	1930		1966	30 oktober 1967
C 6402	1930		1966
C 6403	1930		1966
C 6404	1930		1966
C 6405	1930		1963
C 6406	1930		1964
C 6407	1930		1964
C 6408	1930		1966
C 6409	1930		1964
C 6410	1930		1951	Vermist in WO II
C 6411	1930		1962
C 6412	1930		1951	Vermist in WO II
C 6413	1930		1951	Vermist in WO II
C 6414	1930		1966
C 6415	1930		1940
C 6416	1930		1966
C 6417	1930		1951	Vermist in WO II
C 6418	1930		1962
C 6419	1930		1963
C 6420	1930		1966	26 februari 1967
C 6421	1930		1965
C 6422	1930		1951	Vermist in WO II
C 6423	1930		1951	Vermist in WO II
C 6424	1930		1966
C 6425	1930		1965
C 6426	1930		1951	Vermist in WO II
C 6427	1930		1963
C 6428	1930		1946
C 6429	1930		1963
C 6430	1930		1962
C 6431	1930		1948
C 6432	1930		1981
C 6433	1930		1951	Vermist in WO II
C 6434	1930		1963
C 6435	1930		1965
C 6436	1930		1963
C 6437	1930		1976
C 6438	1930		1963
C 6439	1930		1962
C 6440	1930		1940
C 6441	1930		1963
C 6442	1930		1962
C 6443	1930		juni 1964	mei 1983
C 6444	1930		1966
C 6445	1930		1964
C 6446	1930		1963
C 6447	1930		1964
C 6448	1930		1963
C 6449	1930		1963
C 6450	1930		1963
C 6451	1931		1951	Vermist in WO II
C 6452	1931		1981
C 6453	1931		oktober 1966	maart 1967
C 6454	1931		1966
C 6455	1931		1963
C 6456	1931		1940
C 6457	1931		1962
C 6458	1931		1966
C 6459	1931		1962
C 6460	1931		1966	26 februari 1967
C 6461	1931		1963
C 6462	1931		1965
C 6463	1931		1966
C 6464	1931		1966
C 6465	1931		1951	Vermist in WO II
C 6466	1931		1966
C 6467	1931		1951	Vermist in WO II
C 6468	1931		1940
C 6469	1931		1979
C 6470	1931		1964
C 6471	1933		1951	Vermist in WO II
C 6472	1933		1951	Vermist in WO II
C 6473	1933		1966
C 6474	1933		1963
C 6475	1933		1963
C 6476	1933		1963
C 6477	1933		1966
C 6478	1933		1963	n.v.t. (SGB)
C 6479	1933		1951	Vermist in WO II
C 6480	1933		1951	Vermist in WO II
C 6481	1933		1963
C 6482	1933		1963
C 6483	1933		1966
C 6484	1933		1966
C 6485	1933		1951	Vermist in WO II

Rijtuigen

NS Blokkendozen · Ovaleramenrijtuigen · Coupérijtuigen · D-trein rijtuigen · Stalen bagagewagens · Bolkoprijtuigen · Stoomverwarmingswagens · Plan D · Plan E · Plan K · Plan N · ››Plan O‹‹ · Plan W · Energiewagen · WLAB type MU · WLAB type T2s · WR - Buffet · WR - Restauratie · ICRm · DDM-1 · WR - Restauratie · DDM-2 en DDM-3 · M2 rijtuigen · WLAB type AB30 · Bcm · Bcvmh · WR - Buffet · WLAB type MUs · WLAB type MUn · K4 rijtuigen · Bagage-/fietsrijtuigen D/DF · Avmz111.5 · Vrachtrijtuigen Dm · ICK · ICL DB Fernverkehr Avmmz 106.5 · ARkimmbz 288.5 · Bvmmsz 187.5 · Bpmmz 284.5 · Bpmmbz 285.3 · Bpmmdz 285.9 · EETC WLAB type AB30 · Bcm · Bcvmh · WR - Restauratie · WR - Buffet Railpromo WR - Buffet · WR (DB type WRmz 134.5) PTT Post Pd 7011 - 7021 (1931) · Pec 901 … 952 · Pd 7911 - 7920 (1952) · Plan E · Plan L Lovers M2 rijtuigen Tussen Cursief betekent buiten dienst bij deze vervoerder of niet meer actief als vervoerder. Tussen ›› ‹‹ betekent plan maar nooit gebouwd.