Spoorlijn Stadskanaal - Zuidbroek

Om de spoorlijn vanuit Emmen door te trekken naar de havens van Delfzijl, legt de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) als sluitstuk de spoorlijn tussen Stadskanaal en Zuidbroek aan. De spoorlijn heeft een lengte van 22,3 kilometer.

Geschiedenis

Door de ondernemer Jan Willink is in 1888 een concessie gevraagd voor de aanleg van een spoorlijn tussen en . In 1890 wordt de ontwerpconcessie toegekend. De spoorlijn is van groot belang om Winterswijk aan te sluiten op een zeehaven. Hoewel Jan Willink een voorkeur heeft voor Harlingen, werd de haven van Delfzijl toegewezen om een spoorlijn naar toe aan te leggen. Het traject tussen Stadskanaal en Zuidbroek vormt het laatste deel van de aanleg van de spoorlijnen door de NOLS. In 1910 wordt de spoorlijn geopend en in 1939 al weer gesloten. Het traject wordt in 1940 heropend voor vervoer van reizigers als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. In 1953 sluit de spoorlijn voorgoed voor het vervoer van reizigers. Het goederenvervoer tussen Veendam en Stadskanaal wordt in 1990 beëindigd. Tussen Zuidbroek en Veendam blijft het goederenvervoer behouden. In de winter van 1993/1994 zijn er gesprekken tussen de provincie Groningen, de gemeenten Stadskanaal en Veendam en de streekraad Oost-Groningen en de STAR om toeristische treinen te laten rijden tussen Veendam en Musselkanaal. Als de uitkomst positief is, wil de STAR in Nieuw Buinen een onderkomen realiseren. Dit wordt uiteindelijk Stadskanaal. In de zomer van 1994 rijden de eerste treinen.

In 2011 wordt het station Veendam heropend voor reizigersvervoer.

Op 12 maart 2019 is een principe-akkoord gesloten tussen ProRail, museumspoorlijn STAR, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Arriva om in december 2024 het treinverkeer tussen Veendam en Stadskanaal te reactiveren. Een van de voorwaarden die eigenaar STAR stelde bij de verkoop, was dat zij moeten kunnen blijven rijden met stoomtreinen. Dit is mogelijk dat als de STAR rijdt, dan rijdt Arriva niet en andersom. De beveiliging zal hierop aangepast worden, zodat het mogelijk is om onder twee verschillende regimes te rijden, namelijk als hoofdlijn en als museumlijn. De stoomtreinen rijden op zon- en feestdagen tussen de reguliere treinen, wanneer Arriva van plan is om een uurdienst te rijden. Op andere dagen zal een treinpaar van Arriva vervallen. Als uitgangspunt voor de dienstregeling van de STAR, zijn de rijdagen van 2017 als uitgangspunt genomen. De overdracht van het baanvak zal plaatsvinden op het moment dat alle ontheffingen en vergunningen zijn verkregen. De totale kosten voor het ombouwen en reactiveren van de spoorlijn bedraagt ongeveer 65 miljoen euro. Eind 2020 moet duidelijk worden of het mogelijk is om een aanvullende sneltrein te laten rijden naast de stoptreinen. In Stadskanaal zal een nieuw station gebouwd gaan worden, ten noordwesten van het bestaande station van de STAR. Op 10 november 2022 wordt door diverse bestuurders uit de provincies Groningen, Drenthe en Overijssel het bidbook Nedersaksenlijn aan het kabinet. In dit bidbook wordt onder andere gevraagd om een investering van 63 miljoen euro voor het baanvak tussen Veendam en Stadskanaal. Met dit bedrag kan het baanvak worden gereactiveerd voor de normale dienstregeling. In april 2023 wordt door het kabinet bovenop de 69 miljoen euro die al eerder gevraagd was, nog eens 85 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het reactieveren van het traject Veendam - Stadskanaal. Met deze gelden kan de gehele bovenbouw worden vernieuwd. De werkzaamheden zullen rond 2027 zijn afgerond. In 2028 kan het baanvak na reactivering in dienst worden gesteld. Door Arriva zullen de treinen gereden gaan worden, waarbij de STAR medegebruiker wordt. De dienstregeling zal van maandag tot en met zaterdag een halfuursdienst worden en op zondag een uursdienst. Het is dan mogelijk om de beveiliging uit te schakelen, zodat de maximumsnelheid vanaf dat moment nog maar 40 kilometer per uur bedraagt. Wanneer de reactivatie van de spoorlijn tot Emmen plaats zal vinden, is het mogelijk dat de STAR niet meer kan rijden.

Aanleg

Beveiliging

De spoorlijn kende geen blokbeveiliging. Er was slechts telefonisch contact tussen de posten. Wanneer een trein uit Stadskanaal naar Veendam moest, werd de post in Veendam gebeld met het verzoek of er een trein mocht komen. Nabij de Gasselterstraat was bij de spoorbrug over de een seinhuis. De inrichting van dit seinhuis bestond uit een handelinrichting van Siemens und Haske zonder blokkast met de krukjes, vensters en blokknoppen die normaal bij een handelinrichting behoren. Vanuit dit seinhuis worden de uitrijseinen naar Gieten en Veendam bediend, alsmede de spoorbrug. Een inrijsein vanuit Veendam was niet aanwezig.

In 202 zal de beveiliging worden aangepast, zodat Arriva er kan rijden onder normale omstandigheden. Daarnaast zal de beveiliging omschakelbaar zijn, zodat de STAR er kan rijden onder voorwaarden zoals zij al sinds gebruik maken van de ontheffings- en vrijstellingsmogelijkheden die afgegeven zijn door de Inspectie Leefomgeving en Transport en ProRail.

Op 20 mei 2021 maakt staatssecretaris Van Veldhoven bekend dat de noordelijke nevenlijnen in de provincies Friesland en Groningen worden toegevoegd aan de landelijke uitrol ERTMS. Op de 270 kilometer aan spoorlijn moet voor 2030 ETCS-apparatuur worden geïnstalleerd. De invoering van het nieuwe beveiligingssysteem ligt in het feit dat de bestaande ATB-NG-apparatuur aan vervanging toe is.

Wijzigingen

• In september 2020 wordt begonnen met het ruimer maken van de spoorboog nabij Zuidbroek. Hiermee is het mogelijk om met een hogere snelheid door de boog te rijden.

Opening & ingebruikname

Op 1 augustus 1910 wordt de spoorlijn geopend.

Stations

Het station kende 8 stations.

Stadskanaal

Stadskanaal Pekelderweg

Nieuwediep

Bareveld

Wildervank

Veendam

Meeden-Muntendam

Zuidbroek

Aansluitingen

laad- en losplaatsen

Dienstregeling

Wanneer Arriva in december 2024 vanuit Stadskanaal naar Groningen gaat rijden, zal de reistijd ongeveer 41 minuten bedragen. In eerste instantie zullen er stoptreinen gaan rijden in een halfuursdienst.

Sluiting & opbraak

Op 17 mei 1953 wordt de spoorlijn gesloten voor reizigers. Het vervoer wordt overgenomen door busmaatschappij GADO. Op 27 juni 1990 rijdt de laatste goederentrein tussen Veendam en Stadskanaal en wordt de spoorlijn gesloten voor wagenladingverkeer. In 1994 gaat de Stichting Stadskanaal Rail (STAR) met historische treinen rijden tussen Musselkanaal en Veendam. In wordt STAR eigenaar van de spoorlijn.