Spoorlijn Groningen - Delfzijl

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

De spoorlijn tussen Groningen en Delfzijl heeft een lengte van 37,9 kilometer. De spoorlijn is aangelegd als aftakking van Staatslijn B tussen Harlingen en Nieuweschans. Het kilometer 0 punt ligt bij kilometer 80,4 van de Staatslijn. De opening vond plaats op 15 juni 1884. De exploitatie was in handen van de SS.

Geschiedenis

Op 18 augustus 1860 wordt de spoorwegwet aangenomen die de aanleg van 10 spoorlijnen regelt door de Staat der Nederlanden. Hiermee worden de eerste hoofdlijnen van het spoorwegnet aangelegd die de grote steden van Nederland met elkaar verbinden. In 1873 wordt de tweede spoorwegwet aangenomen om enkele grote steden met elkaar te verbinden die bij de eerste aanleg niet met elkaar zijn verbonden. De aanleg van secundaire spoorlijnen op particulier initiatief blijft echter achter. Nederland loopt hierdoor een achterstand op ten opzichte van de omringende landen, waar al netwerk met spoorlijnen is ontstaan. In juni 1875 wordt door minister J. Heemskerk van Binnenlandse Zaken een plan ingediend voor de aanleg van een aantal spoorlijnen. Door de staat wordt op 10 november 1875 de derde wet op de aanleg van spoorwegen aangenomen. Samen met 8 andere spoorlijnen maakt de aanleg van spoorlijn tussen Groningen en Delfzijl onderdeel uit van deze derde spoorwegwet. Met de aanleg van deze spoorlijnen ontstaat er een fijnmaziger spoorwegnet in Nederland. De exploitatie van de spoorlijn wordt uitgevoerd door de SS.


Aanleg

De spoorlijn is als enkelsporige spoorlijn aangelegd.

Bij Sauwerd is een aftakking aangelegd, de Hogelandspoorlijn naar Roodeschool.


Beveiliging


Op 13 december 1970 begint in Bedum een proef met VCVL (Vereenvoudigde Centrale Verkeersleiding) vanaf de verkeersleiding Groningen. Hierbij is het perron aangepast naar een eilandperron. De toeleidende wissels zijn uitgevoerd als elektrische veerwissels. De in- en uitrijseinen worden gekoppeld aan de wissels. Hierdoor zullen de treinen steeds naar een vast aankomstspoor worden geleid. De inrijseinen hoeven hierbij niet meer bediend te worden. Zij tonen altijd het seinbeeld geel. De bediening van de uitrijseinen gebeurt vanuit een centrale post in Groningen. Alleen de seinen en wissels in Sauwerd en Delfzijl konden nog bediend worden. De verkoop van kaarten gaat van de plaatskaartkantoren naar de conducteur op de treinen. Tussen 15 december 1974 en 10 april 1975 wordt de lijn Groningen - Delfzijl van relaisblokstelsel zonder doorgaande spoorisolatie voorzien en krijgen de overige stations aan de spoorlijn VCVL.

Op 20 mei 2021 maakt staatssecretaris Van Veldhoven bekend dat de noordelijke nevenlijnen in de provincies Friesland en Groningen worden toegevoegd aan de landelijke uitrol ERTMS. Op de 270 kilometer aan spoorlijn moet voor 2030 ETCS-apparatuur worden geïnstalleerd. De invoering van het nieuwe beveiligingssysteem ligt in het feit dat de bestaande ATB-NG-apparatuur aan vervanging toe is.


Opening & ingebruikname

De spoorlijn wordt op 15 juni 1884 geopend.


Wijzigingen

  • Op 22 november 1972 wordt begonnen met het ophogen van de spoorlijn in de stad Groningen. Tussen het Reitdiep en het Van Starkenborghkanaal wordt de spoorlijn omhoog gebracht op een aarden baanlichaam. Het tussen de twee kanalen gelegen station van Groningen Noord zal nieuw gebouwd gaan worden. In dit baanlichaam worden zes tunnels gerealiseerd die evenveel spoorwegovergangen overbodig maken. Om dit mogelijk te maken, wordt een hulpbaan aangelegd. Deze wordt in maart 1973 in gebruik genomen, nadat op 5 en 6 maart 1973 de baan is ingereden door een diesellocomotief. Op 13 december 1974 wordt het nieuwe station van Groningen Noord geopend. In de zomer van 1975 moeten de werkzaamheden zijn afgerond.
  • In 199 wordt begonnen met het verdubbelen van het traject tussen Groningen Noord en Sauwerd. Over het Van Starkenborchkanaal wordt een nieuwe brug gebouwd. Deze is twee keer zo lang als de oude brug en krijgt een grotere doorvaarthoogte. Het baanvak wordt geschikt gemaakt voor snelheden tot en met 140 kilometer per uur en voor aslasten tot beladingscategorie D2 (aslast 22,5 ton en een tonmetergewicht van 6,4 t/m 7,2). In Sauwerd komen wissels die geschikt zijn voor 80 kilometer per uur.


Stations

De spoorlijn heeft in totaal 17 stations gekend. Hiervan zijn er in de loop der jaren 8 gesloten.

Groningen

Het station ligt op kilometer punt 0,0

Kostverloren

Het station ligt op kilometer punt 2,0

Groningen Noord

Het station ligt op kilometer punt 3,9

Adorp

Het station ligt op kilometer punt 8,0

Sauwerd

Het station ligt op kilometer punt 10,9

Woldijk

Het station ligt op kilometer punt 13,8

Bedum

Het station ligt op kilometer punt 15,1

Middelstum

Het station ligt op kilometer punt 19,5

Stedum

Het station ligt op kilometer punt 21,9

Loppersum

Het station ligt op kilometer punt 25,9

Eenum

Het station ligt op kilometer punt 28,0

Oosterwijtwerd

Het station ligt op kilometer punt 30,0

Tjamsweer

Het station ligt op kilometer punt 32,0

Appingedam

Het station ligt op kilometer punt 33,6

Uitwierde

Het station ligt op kilometer punt 36,3

Delfzijl West

Het station ligt op kilometer punt 36,3

Delfzijl

Het station ligt op kilometer punt 37,9


Aansluitingen

De spoorlijn kende diverse aansluitingen die niet nabij een station lagen.

  • Ter hoogte van kilometerpunt is een spooraansluiting naar tabaksfabriek Niemeyer.
  • Ter hoogte van kilometerpunt is een spooraansluiting naar de Aankoopcentrale Groningen. Dit spoor loopt over de draaibrug van het Reitdiep.
  • Ter hoogte van kilometerpunt is een spooraansluiting naar Smit. Deze is gelegen bij de spoorbrug over het Hoendiep.


Dienstregeling

Vanaf 4 januari 1954 wordt de stoomtractie op het baanvak vervangen door dieselelektrisch materieel. Als gevolg hiervan stijgt het vervoer per trein en worden enkele treinen verlengd vanaf 8 februari 1954. Vanaf 1 maart 1954 wordt zelfs de tweede klas afgeschaft, zodat hier ook zitplaatsen derde klas kunnen worden gerealiseerd.


Vanaf 28 mei 2000 neemt NoordNed de exploitatie over van NS. Met ingang van de dienstregeling 2001/2002 zullen de treinen vanuit Groningen naar Delfzijl in het weekend een half uur eerder vertrekken. Op werkdagen vertrekt de laatste trein tussen Groningen en Delfzijl een half uur later.


Ongevallen

  • Op 16 juli 1884 ontspoort een wagon van trein 437.
  • Op 21 september 1885 ontspoort trein van Groningen naar bij binnenkomst in Sauwerd. Dit is inmiddels het derde ongeluk in Sauwerd. Aan het eind van de trein is een extra waterwagen gekoppeld. Deze is lager dan de reizigerswagons en het personeel in Sauwerd is niet op de hoogte van deze extra wagen. Nadat het personeel denkt dat de laatste wagon het wissel is gepasseerd, wordt dit wissel omgelegd. Als gevolg hiervan ontspoort de waterwagen. Door de ontsporing kantelt de laatste reizigerswagon, waar een conducteur op 1 van de treeplanken staat. Als gevolg van dit kantelen komt de conducteur om het leven, die onder de wagon terecht komt. Na dit ongeval worden mechanische druklatten bij verafgelegen wissels geplaatst. Deze moeten voorkomen dat een wissel omgezet kan worden voordat de trein volledig is gepasseerd.