Leeuwarden Achter de Hoven

Leeuwarden Achter de Hoven was een van de stations in Leeuwarden. Het station is aangelegd als halte voor de fabrieken in de omgeving. De verkorting van het station was Adh.

Geschiedenis

Rond 1900 ontstonden aan de oostzijde van Leeuwarden enkele grote fabrieken. In 189 werd een zuivelfabriek gebouwd, de Leeuwarder Melk Inrichting. In 1913 werd tussen het Nieuwe Kanaal, de Geuns en de spoorlijn de Coöperatieve Condensfabriek Friesland gebouwd. Dit was ook een zuivelfabriek. Naast deze fabriek stond de fabriek van Koopmans Levensmiddelen Fabriek, ook wel de Koopmans Koninklijke Meelfabriek genoemd. Bij deze fabrieken was ook een blikfabriek gevestigd en in 1920 ontstond de fabriek Casolith, die kunststoffen maakte uit zuivelproducten. De werknemers van deze fabrieken kwamen veelal uit het gebied tussen Veenwouden en Buitenpost, de Friese Wouden. Zij kwamen per tram en trein naar Leeuwarden en moesten daarna nog 2 kilometer terug lopen naar de fabrieken. Nadat de NTM in 1913 was begonnen met een tramdienst tussen Drachten en Leeuwarden, werd er incidenteel gestopt bij de wachtpost 26, gelegen bij de overweg met de Achter de Hoven bij kilometerpunt 27,1. Al snel kwam het verzoek of de trams niet vast konden gaan stoppen bij deze wachtpost. Na overleg tussen de SS en de NTM, werd besloten om een aantal trams rondom de wisseling van de ploegen in de fabrieken te laten stoppen bij de wachtpost. Op 19 april 1940 wordt aangekondigd dat de halte per 19 mei 1940 zou gaan sluiten. De halte bleef echter wel bediend door de NTM tot 1947. Vanaf oktober 1947 gaat de NS aan de halte stoppen, als de NTM het personenvervoer staakt. In 1953 doen de bedrijven samen met de Kamer van Koophandel en Fabrieken een verzoek bij de NS om de halte te verplaatsen naar de oostelijker gelegen overweg in de Julianastraat bij kilometerpunt 27,9. Deze overweg en bijbehorende wachtpost (nummer 27) liggen dichterbij de fabrieken. De wandelende arbeiders zorgde er voor dat de Willem Lodewijkstraat lastiger was de bereiken voor het wegverkeer. De NS wees het verzoek af om exploitatieve redenen, maar eigenlijk wilde zij niet investeren in het verplaatsen van de halte. Na een gesprek met het bestuur van de Kamer van Koophandel en Fabrieken met directeur F.Q. den Hollander besloot de NS in februari 1954 toch om te investeren en de halte te verplaatsen. Het was de bedoeling om de halte per 3 oktober 1954 te openen, maar de aanleg loopt vertraging op. Eind oktober 1954 is men nog bezig om het perron aan te leggen. Het werk is begin november 1954 pas klaar. In 1965 wordt een tweede perron aangelegd. Vanwege de opening van Leeuwarden Camminghaburen op 2 juni 1991, geeft de NS in 1990 aan dat het station gesloten zou gaan worden. Het stoppen bij Achter de Hoven zou niet meer in de dienstregeling passen. De ware reden is het geringe aantal reizigers. Na ingrijpen van het Friese provinciebestuur blijft de halte toch open. Ook de directie van de Condensfabriek bemoeit zich met de sluiting en geeft aan dat zowel het station van Leeuwarden als het nieuwe station Camminghaburen te ver weg is voor zijn medewerkers. De NS geeft in september 1991 aan dat het station voorlopig geopend blijft. Het station van Visvliet sluit echter wel. De NS geeft hierbij echter wel aan dat het voortbestaan van het station opnieuw bekeken gaat worden als er plannen zijn voor spoorverdubbeling, elektrificatie of een snelheidsverhoging. In de 25 jaar die daarop volgen, spelen geen van deze plannen op, tot in 2015 wordt besloten tot het verhogen van de snelheid tot 130 kilometer per uur. Als deze plannen uitgevoerd gaan worden, dan zal het station worden opgeheven. De perrons zijn te smal om een ruime afstand te bewaren tussen de trein en de wachtende reizigers. Eind mei 2018 wordt bekend gemaakt dat de provincie Friesland instemt met het niet meer stoppen bij het station vanaf 3 september 2018. De perrons zullen in juli 2019 worden opgebroken.

Eerste station

Bij de wachtpost uit 1866 werd een perron gemaakt met stenen abri in de stijl van de Amsterdamse School. Het station is voorzien van een halteseinpaal. Hiermee kan de overwegwachter aangeven of er reizigers op het perron staan te wachten die met de trein mee willen. Als dit vierkante paarse bord opgehangen was, dan waren er geen reizigers op het perron. Als er wel reizigers waren, dan was het bord niet zichtbaar. De halte is geopend op 5 juli 1915. Op 19 mei 1940 wordt de halte gesloten. Een klein deel van het perron en de wachtpost bleven behouden. De wachtpost bij het station werd in 1974 vervangen door een nieuw, houten gebouwtje. Deze wachtpost werd in december 1974 in gebruik genomen. De wachtpost werd op 3 november 1983 overbodig, nadat de beveiliging was geautomatiseerd en de overweg was voorzien van een AHOB. Op het oude perron zijn de relaiskasten gebouwd.

Tweede station

Het tweede station is op 3 oktober 1954 geopend. Het station was echter nog niet klaar. Het duurde alsnog een maand voordat het perron afgebouwd was. Het perron is voorzien van elektrische verlichting en stationsnaamborden met de naam 'Achter de Hoven'. De oude wachtpost uit 1866 werd gesloopt en vervangen door een nieuwe wachtpost. Deze was geplaatst tussen de Julianastraat en de halte. De wachtpost was opgetrokken uit stenen met grote ramen en een plat dak. Het windwerk voor de bediening van de overwegbomen stond echter wel buiten. Naast de bediening van de overwegbomen in de Julianastraat, werden ook de bomen bediend van het fabrieksoverpad bij kilometerpunt 28,05. Bij de aanleg van de rondweg om Leeuwarden, ging de Julianastraat deel uit maken van deze rondweg. De overweg werd verbreed en voorzien van een AHOB. Hiermee kon wachtpost 27 afgebroken worden. Het overpad bij Friesche Vlag, de voormalige Condensfabriek, werd voorzien van een AKI. Het perron kwam nu echter in de aankondigingssectie te liggen van de overweg. Hierop werd besloten om een tweede perron aan te leggen na het overpad op het fabrieksterrein aan de Merodestraat. Het perron ligt aan kilometerpunt 28,2. Het perron wordt gebruikt voor de reizigers naar Groningen. Op het perron werden twee abri's geplaatst. Hiermee kwamen de twee perrons in bajonetligging te liggen. Dit houdt in dat er twee perrons zijn, die zijn gescheiden door een overweg. In dit geval de overweg met de Julianastraat en een tweede overweg op het fabrieksterrein van FrieslandCampina. De trein stopt aan het perron na de overwegen gezien de rijrichting. Het oude perron werd daarmee het uitstapperron. Op 3 mei 1965 stopte de eerste trein aan het perron. Aan het begin van de jaren '80 zijn de perrons verhoogd om makkelijker in te stappen in het nieuwe DH-materieel. Op het oostelijke perron kwamen afstapjes naar de abri's en hellingbanen, omdat deze niet werden verhoogd. De oude lantaarns werden vervangen door tl-armaturen. Later kwamen er stempelpalen. Deze zijn inmiddels vervangen door OV-chipkaartpalen. In 1998 werd AKI vervangen door een AHOB, nadat de NS sneltreinen had ingevoerd tussen Leeuwarden en Groningen.

Spooraansluitingen

De halte heeft ook een spooraansluiting gekend. Bij het kilometerpunt 28,05 was het aansluitwissel naar het raccordement van de Koninklijke Koopmans meelfabrieken. Deze is in de jaren '20 aangelegd. Vanuit Leeuwarden kon dit raccordement, met de verkorting Lwkmf, worden bereikt. De aansluiting lag net na het fabrieksoverpad. Het raccordement werd bereikt via een hek en een helling tot op het straatniveau. Bij kilometerpunt 28,2 was een toegangswissel naar twee sporen, met elk een lengte van 150 meter. Aan het eind kwamen de beide sporen weer samen. Na dit wissel lag een wissel naar een zijspoor, waar op drift geraakte wagons naar toe werden geleid. Het doorgaande spoor eindigt bij kilometerpunt 28,6 in een stootjuk. De fabriek werd bediend door een echte trein en geen rangeerdeel. De fabriek ontving beladen schuifwandwagens met graan en voerde schuifwandwagens met meel af. Daarnaast werd regelmatig een ketelwagen met stookolie afgeleverd. De trein reed elke werkdag met een locomotor of een rangeerlocomotief. Was de trein te zwaar, dan reed een locomotief van de serie 2400 de trein. Aan het eind van de jaren '60 reed de trein voor het laatst. Het vervoer werd overgenomen door het wegtransport. In september 1971 worden voorbereidingen getroffen voor de opbraak van het raccordement. Op 1 februari 1973 was het gehele raccordement opgebroken. Het toegangshek is pas in de jaren '90 verdwenen.

Spoorlijnen

Het station is gelegen aan Staatslijn B (Harlingen Haven - Nieuweschans).

Dienstregeling

Trein

Met ingang van de winterdienstregeling 1947 op 5 oktober 1947 gaan er twee treinen stoppen bij de halte. De eerste trein, 2934, stopt rond 7.00. Om de arbeiders op te halen, stopt trein 2963 rond 17.00 aan de halte. Vanwege de gedragen klompen van de arbeiders, worden deze treinen al snel klompentreinen genoemd. In de jaren '50 worden de treinen gereden door stoomlocomotieven van de serie 3700 met houten C10c coupérijtuigen. Op zaterdag 8 januari 1955 reed deze trein voor het laatst met stoomtractie. Trein 3647 naar Groningen was de laatste trein in Friesland, welke getrokken werd door een stoomlocomotief. Locomotief 3774 vertrok om 12.46 uit Leeuwarden om na enkele minuten te stoppen langs Achter de Hoven. Op 10 januari 1955 reed deze trein met een diesellocomotief van de serie 2400. In de ochtend rijdt deze trein met één locomotief en in de middag rijdt de trein met twee locomotieven, omdat dit omlooptechnisch beter uit komt. In 1956 worden de houten rijtuigen vervangen door stalen coupérijtuigen van de serie B 6400. In de winterdienst worden verwarmingswagens aan de treinen gekoppeld, omdat de gebruikte diesellocomotieven de treinen niet kunnen verwarmen. Aan het begin van de jaren '60 werden de locomotieven van de serie 2400 vervangen door locomotieven van de serie 2200. Het waren locomotieven met een derde frontsein uit de groep 2201 - 2225. In 1959 worden de treinen uitgebreid met een verbouwd rijtuig uit de serie BD 6800. Op deze manier konden er meer bagage en fietsen mee worden genomen. Op 24 mei 1963 rijden de getrokken treinen voor het laatst en worden vervangen door de treinstellen Plan U. De halte was echter niet opgenomen in de dienstregelingboekjes. Ook op de vertrekstaten was het station niet te vinden. In september 1991 vervalt de trein die om 11.50 stopt, omdat hier te weinig reizigers voor zijn. Vanaf de dienstregeling stoppen er drie treinen per dag aan de perrons. In de ochtend om 8.08 en in de middag om 15.52 en om 16.52. Arriva vermeld de treinen wel in de dienstregeling en vertrekstaten. Op 31 augustus 2018 stopt GTW 10309 van Arriva als laatste trein op het station. Het treinstel is onderweg als trein 37451 naar Groningen en vertrekt om 16.52.

Tram

Tussen 1 mei 1913 en 5 juli 1915 stoppen incidenteel enkele trams bij wachtpost 26. Vanaf 5 juli 1915 is de halte in gebruik en wordt enkele keren per dag in de ochtend, middag en avond aangedaan door de trams van de NTM op de moment dat er wisseling van de ploegen in de fabrieken plaats vind. Op 19 mei 1940 stopte de tram voor het laatst bij Achter de Hoven. De NTM wilde het gehele personenvervoer gaan staken in 1940, maar het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd dit besluit uitgesteld. De trams bleven nog doorrijden voor zo veel als dat kon en ook bij wachtpost 26 werd er weer gestopt. Op 5 oktober 1947 zijn alle tramdiensten rondom Leeuwarden gestaakt. Op verzoek van de NS bleef de NTM nog een aantal dagen langer rijden naar Veenwouden. Op 20 oktober 1947 stopte de laatste tram aan de halte.