Lage Zwaluwe

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

Lage Zwaluwe is de naam van de gelijknamige plaats in Brabant. De verkorting is Zlw.

Geschiedenis

Vanwege de aanleg van de spoorlijn naar 's-Hertogenbosch is in 188 het emplacement vergroot.


In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 overstroomt een deel van de spoorlijn als gevolg van de doorbraak van dijken langs het water door de springtij en een zware noordwesterstorm die het zuidwesten van Nederland teistert. Reeds op 1 februari 1953 vindt er in Utrecht een bespreking plaats over de te nemen maatregelen om de schade te herstellen en voor zo ver als mogelijk is, een dienstregeling te maken voor de trajecten die nog te berijden zijn. Een van de zaken die nodig zijn voor het herstel, is de aanvoer van zand. Al aan het eind van de ochtend vertrekken uit zowel Maarn als Zwolle een trein met zand. Deze twee treinen worden in Den Haag samengevoegd. In totaal rijden er op 1 februari 1953 vijf treinen, bestaande uit 170 wagons, met zand naar Maassluis en Dordrecht in het getroffen gebied. Treinen voor Lage Zwaluwe worden vanaf Breda geduwd, omdat er maar 1 spoor beschikbaar is. Wanneer terug gereden wordt naar Breda, gaat dit via verkeerd spoor, omdat er in Lage Zwaluwe geen mogelijkheid is tot omlopen. Het overstromen van het baanvak heeft gevolgen voor de treindienst. Het emplacement komt volledig onder water te staan. Door de kracht van het water zijn rails en dwarsliggers weggespoeld, masten voor de bovenleiding zijn verzakt en de beveiliging is onbruikbaar. Op 27 maart 1953 is het emplacement voldoende hersteld om de treindienst te kunnen hervatten.


Eerste station

In 1877 is een tijdelijk gebouw geplaatst. In 1887 is deze afgebroken.


Tweede station

Met de aanleg van de spoorlijn naar 's-Hertogenbosch en de daarbij horende vergroting van het emplacement, wordt in 188 begonnen met de bouw van een nieuw station.


Derde station

Vanwege de elektrificatie van de spoorlijn tussen Dordrecht en Breda/Roosendaal, wordt in 1949 begonnen met de bouw van een nieuw stationsgebouw. Dit gebouw is ontworpen door Sybold van Ravesteyn in de stijl van de Delftse School. In 1950 wordt dit station geopend. Het stationsgebouw bestaat uit een plaatskaartenkantoor en een wachtruimte. Naast het stationsgebouw wordt de woning van de stationschef gebouwd.

In de eerste week van december 2001 wordt begonnen met de sloop van het station. De gevelsteen ter nagedachtenis aan de elektrificatie in 1950 blijft bewaard.


Vierde station

Laad- en losplaats

Vanaf het achtsporige emplacement zijn ook de stamlijnen naar Moerdijk en Oosterhout Weststad te bereiken.


Locomotiefdepot

Station Lage Zwaluwe kende een locomotiefloods. Deze wordt in 1886 gebouwd aan de noordwestzijde van het emplacement. Het tractiedepot wordt overgeplaatst vanuit Moerdijk AR. Het tractieterrein bevat een polygonale locomotiefloods met drie standen. Twee standen dienen voor het opstellen van locomotieven en de derde is in gebruik als smederij met machinistenkamer. De loods is opgetrokken uit . Het dak bestaat uit . De loods heeft een lengte van meter. Voor de verzorging van de locomotieven is een kolenpark en waterreservoir gebouwd. Om de locomotiefloods te kunnen bereiken is er een draaischijf met een middellijn van 13,5 meter. In 1890 wordt het tractiedepot in gebruik genomen.


Op 5 mei 1925 worden geen diensten meer gesteld van uit het locomotiefdepot. Er zijn tot dat moment nog slechts diensten gesteld vanuit het depot. Het personeel en locomotieven worden overgeplaatst naar het depot van Roosendaal.

In het najaar van 1944 wordt de locomotiefloods volledig vernield als gevolg van de bevrijding van de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In wordt de locomotiefloods gesloopt.

In het depot zijn tussen 1886 en 1925 de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:


Spoorlijnen

Het station ligt aan Staatslijn I (Breda - Rotterdam) en is het eindpunt van de Belgische spoorlijn 12. Daarnaast was het station het beginpunt van de Langstraatspoorlijn.


Dienstregeling

Langstraatspoorlijn

Na de opening van het eerste deel van de spoorlijn op 1 november 1886, laat de SS alleen lokaaltreinen rijden op het baanvak, ondanks dat de spoorlijn een hoofdspoorweg is. Er rijden vijf treinparen per dag. Onderweg wordt op alle 11 stations, haltes en stopplaatsen gestopt. Naast de stoptreinen rijden er enkele goederentreinen. De treinen beginnen en eindigen in Waalwijk. De treinen hebben een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur. Ingaande de winterdienstregeling van 1888 rijden er treinparen per dag tussen Vlijmen en Lage Zwaluwe.

Vanaf 15 oktober 1890 rijden er per dag een sneltrein en 4 stoptreinen in elke richting. De lokaaltreinen zijn komen te vervallen. Dit was mogelijk na de escalatie van een conflict met de Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten en de regering. De sneltreinen hebben 58 minuten nodig om het hele traject te kunnen rijden. De stoptreinen doen er 76 minuten over. Als gevolg van deze dienstregeling worden de stopplaatsen Vrouwkensvaart, Elshout en Heidijk voorbij gereden. De treinen bestaan uit locomotieven van de series SS 9 - 16, 21 - 78, SS 101 - 150, SS 301 - 479, 701 of SS 301 - 479. De trein heeft een lengte van 6 twee-assige rijtuigen, bestaande uit een bagagerijtuig, twee rijtuigen derde klas, twee rijtuigen met gecombineerde eerste en tweede klas en een rijtuig tweede klas met postafdeling. Ingaande de zomerdienstregeling van 1891 rijdt er dagelijks één dagelijks sneltrein die alleen stopt te Waalwijk en Geertruidenberg, twee lokaaltreinen die bij alle stations, haltes en stopplaatsen stoppen en drie stoptrein die alleen bij de stations stoppen. Op 1 mei 1907 worden de stopplaatsen Heidijk, Nieuwkuik en Kuiksche Heide gesloten als gevolg van de aanleg van een tramlijn van 's-Hertogenbosch via Vlijmen en Drunen naar Heusden. Ter vervanging van de stopplaatsen Nieuwkuik en Kuiksche Heide wordt tussen de beide stopplaatsen de nieuwe stopplaats Nieuwkuyk geopend. De dienstregeling op de spoorlijn blijft vanaf 1893 grotendeels gehandhaafd tot aan 1914, waarbij de sneltrein op meerdere stations gaat stoppen onderweg. In 1913 rijden er zes treinen per dag per richting het gehele traject. Daarnaast was er een extra slag tussen 's-Hertogenbosch en Waalwijk. Vanaf 3 augustus 1914 is er als gevolg van de mobilisatie van het Nederlandse leger in zijn geheel geen treinverkeer mogelijk voor burgers. Later in de maand gaan er twee treinparen per dag rijden. In september 1914 wordt de frequentie verhoogd tot drie treinparen per dag. Per 1 november 1914 rijden er vier treinparen per dag als stoptrein. In juli 1915 komt het vijfde stoptreinpaar terug in de dienstregeling. De winterdienstregeling van 1915 laat 5 treinparen per dag zien, waarbij er drie stoptrein en twee lokaaltreinen rijden van 's-Hertogenbosch naar Lage Zwaluwe. De andere kant op is er één sneltrein, twee stoptreinen en twee lokaaltreinen. Na november 1918 is de dienstregeling weer als van voor de oorlog met zes treinen per dag.

Tot eind 1921 rijden er alleen stoomlocomotieven van de SS op de spoorlijn. Na die tijd kwamen ook de voormalige locomotieven van de HSM op de spoorlijn te rijden. Deze locomotieven krijgen de nieuwe nummering van de NS. De locomotieven die van de HSM dienst doen op de spoorlijn, zijn van de NS series 1600 en 1900. Vanaf 192 rijden er per werkdag 7 treinen over de spoorlijn. Op zon- en feestdagen rijden vier treinen.

Met het ingaan van de zomerdienstregeling op 15 mei 1930 rijden per werkdag 6 stoptreinen en twee sneltreinen. Vanaf mei 1933 gaan de locomotieven van de serie 2100 op de spoorlijn rijden. Zelfs locomotieven van de serie 3700 konden toen voor de treinen worden gezien. De twee-assige rijtuigen worden vanaf dat moment vervangen door drie-assige rijtuigen. De treinen hebben dan slechts 4 rijtuigen, bestaande uit een B (serie 4500 of 4600), C8c (serie 4501 - 4714), een C en een AB. Ook tenderlocomotieven van de series 5500 en 6000 doen dienst op de spoorlijn. Voor goederentreinen rijden korte tijd locomotieven van de series 3900 en 4600. Ingaande de winterdienstregeling van 1936 rijdt er nog maar 1 sneltrein over het traject. De tweede sneltrein is gedegradeerd tot zevende stoptrein. Op 15 mei 1938 wordt net zoals op de hoofdspoorwegen elders in het land, de starre dienstregeling ingevoerd. De gemiddelde reistijd over dit traject bedraagt dan 59 minuten. Er rijden dan 10 stoptreinen per werkdag per richting. Op zon- en feestdagen rijden 7 treinen per dag per richting. Op 28 augustus 1939 wordt de mobilisatie van het Nederlandse leger afgekondigd. Als gevolg hiervan wordt het treinverkeer op de spoorlijn tijdelijk gestaakt. In september 1939 werd het treinverkeer hervat. Op 15 oktober 1939 gaat de winterdienstregeling van 1939 in. Er rijden weer dagelijks 10 stoptreinen over de spoorlijn per richting.

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 wordt het treinverkeer voor 10 dagen gestaakt op de spoorlijn. Op 10 juni 1940 gaat een aangepaste dienstregeling in, waarbij het aantal treinen sterk is gereduceerd. De krimp wordt ingegeven door de inbeslagname van vloeibare brandstoffen. Daarnaast worden rijtuigen en wagons ingezet voor verlofgangers en treinen voor de Duitse bezettingsmacht. De treinen rijden eens per 4 uur en stopten bij alle stations en haltes. De reistijd bedraagt 61 minuten. Op 25 september 1940 wordt een nieuwe dienstregeling ingevoerd. Er rijden vanuit 's-Hertogenbosch naar Lage Zwaluwe zes treinen per dag. De andere kant rijden vijf treinen per dag. De reistijd neemt hierbij toe tot 67 minuten. In 1942 neemt de reistijd toe tot ruim 90 minuten. Het aantal reizigers neemt wel sterk toe als gevolg van het stilvallen van de autobusdiensten, welke geen brandstof meer kunnen verkrijgen. De dienstregeling die ingaat op 1 november 1943 laat nog maar 4 treinen per richting zien per werkdag. Op zon- en feestdagen rijden slechts drie treinen per dag per richting. Tot aan de spoorwegstaking op 17 september 1944 rijden er elke werkdag en zaterdag 4 treinparen. Op zon- en feestdagen rijden drie treinparen per dag. Nadat het gebied rondom de spoorlijn eind 1944 is bevrijd door de geallieerden, is het nog niet mogelijk om direct treinen te laten rijden op het traject als gevolg van opgeblazen bruggen en andere infrastructuur. Op 5 november 1945 wordt met behulp van een vrachtwagen het vervoer van reizigers tussen Lage Zwaluwe en Geertruidenberg hervat. Op 19 november 1945 wordt een autobusdienst opgezet tussen Raamsdonksveer en 's-Hertogenbosch. Rond 20 september 1946 wordt het goederenvervoer vanuit Lage Zwaluwe naar Vlijmen hervat. Een aantal maanden later zal de gehele spoorlijn weer berijdbaar zijn. Begin maart 1947 is goederenvervoer over de gehele spoorlijn weer mogelijk. Nadat de laatste herstellingen aan de spoorlijn zijn uitgevoerd, rijdt op 4 oktober 1947 een eerste proeftrein over het gehele traject. Op 5 oktober 1947 rijdt de eerste reizigerstrein met locomotief 37 van het depot Roosendaal. In de tussentijd werden reizigers met bussen vervoerd. Vanaf 7 oktober 1947 rijden reizigerstreinen weer volgens een dienstregeling over de spoorlijn. Er rijden vier treinen per dag over de gehele spoorlijn. In oostelijke richting rijdt de trein in 94 minuten over het traject, waarbij onderweg 11 keer gestopt wordt. In westelijke richting bedraagt de reistijd 89 minuten. Daarnaast rijden er treinen per dag tussen Waalwijk en 's-Hertogenbosch. De treinen die vanaf 1947 op de spoorlijn rijden, worden gereden door de voormalige War Department locomotieven van de series 4300 en 5000. Ook locomotieven van de serie 1700 rijden al weer snel treinen op de spoorlijn. De gebruikte rijtuigen zijn C11 rijtuigen van de serie 5001 - 5135.

Door de concurrentie van de autobus, is de spoorlijn niet meer rendabel. Daarom verzoekt de NS aan de minister van Verkeer en Waterstaat om de spoorlijn per 14 mei 1950 te mogen sluiten. Als gevolg van protesten uit de buurt, wordt er enig uitstel verkregen. Op 31 juli 1950 rijdt de laatste reizigerstrein over het traject. Nadat op 1 augustus 1950 het reizigersvervoer ten einde kwam, bleef het goederenvervoer nog wel doorgaan voor de grotere stations. Voor de kleinere stopplaatsen en haltes wordt ook het vervoer van bagage, fietsen en stukgoederen gestaakt.


Stoppende treinen

In de huidige dienstregeling (2018) stoppen de volgende treinseries te Lage Zwaluwe:

Treinserienummer Beginpunt Eindpunt Materieel
5900 Dordrecht Roosendaal SGMm
6600 Dordrecht 's-Hertogenbosch FLIRT

Passerende treinen

In de huidige dienstregeling (2018) rijden de volgende treinseries voorbij Lage Zwaluwe:

Treinserienummer Beginpunt Eindpunt Materieel
2200 Amsterdam Centraal Vlissingen VIRM
2300 Dordrecht Breda ICMm
21400 Eindhoven Utrecht Centraal/Rotterdam Centraal DDZ/VIRM