HIJSM (Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij)

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) was een spoorwegmaatschappij die heeft bestaan van 8 augustus 1837 tot 31 december 1937.

Geschiedenis

Willem Christiaan Brade wordt op 183 ingenieur-directeur van de maatschappij.


Vanwege oorlogsdreiging wordt op 30 juli 1914 bij Koninklijk Besluit in het belang van de verdediging van het land de minister van Oorlog gemachtigd om spoorwegmaterieel te vorderen voor de mobilisatie van militairen per 1 augustus 1914. De spoorwegmaatschappij wordt hierbij onder militair gezag geplaatst. 31 juli 1914 is de laatste dag dat de spoorwegmaatschappij een onafhankelijke dienstregeling uitvoert. Een aantal treinen worden in de eerste twee dagen opgeheven en een aantal treinen blijven leeg rijden. Op 3 augustus 1914 wordt de gehele treindienst gestaakt. Op 4 augustus 1914 wordt een beperkte dienstregeling van kracht. Op 1 november 1914 wordt een beperkte, gezamenlijke dienstregeling na de mobilisatie ingevoerd met de drie andere spoorwegmaatschappijen in Nederland. De onafhankelijkheid van de maatschappij is hierbij wel beperkt door de centrale rol van de overheid. Als gevolg van schaarste aan kolen vanaf september 1916 wordt het treinverkeer beperkt. Hiermee komt een fusie met de andere spoorwegmaatschappijen in beeld. Op 25 november 1916 ontstaat de Belangengemeenschap Nederlandsche Spoorwegen, bestaande uit de HSM en SS. De NBDS voegt zicht op 1916 bij dit samenwerkingsverband. Als laatste voegt de NCS zich bij de Belangengemeenschap op 30 december 1916. De zomerdienst van 1917 is de eerste dienstregeling van de gemeenschap. De dienstregeling gaat in op 1 juli 1917. Uitgangspunt hierbij is dat op gemeenschappelijke stations betere aansluitingen ontstaan. Daarnaast moet er meer gebruik worden gemaakt van spoorlijnen van andere maatschappijen om tot een effectievere en snellere verbinding te komen.


Spoorlijnen

Locomotieven

Door de spoorwegmaatschappij zijn in totaal series stoomlocomotieven besteld bij diverse fabrikanten. Hiervan zijn er in dienst gekomen bij de latere NS.


Rijtuigen

Door de spoorwegmaatschappij zijn er drie typen rijtuigen in dienst gesteld. Dit zijn rijtuigen voor internationaal verkeer. Voor de hoofdspoorwegen zijn sneltreinrijtuigen geleverd. Daarnaast zijn er lokaalspoorrijtuigen besteld voor de lokaalspoorwegen .


D-trein rijtuigen

Serie Fabrikant In dienst Compartimenten Zitplaatsen Aantal assen Uit dienst Nummer bij NS Opmerkingen
C 1851 - C 1853 Beijnes 1904 19 - 1952 C 7031 - C 7033 Rijtuig C7032 diende als noodwoning van 1952 tot in Utrecht en Voorthuizen. In 2013 over naar de SGB.


Hoofdspoorrijtuigen

Serie Fabrikant In dienst Compartimenten Zitplaatsen Aantal assen Uit dienst Nummer bij NS Opmerkingen
AB 99 - AB 110 1874 4/5 2 In 1883 voorzien van een derde as
AB 111 - AB 136 1876 4/5 3 Voor verkeer naar Duitsland
AB 137 - AB 181 Beijnes 4 De eerste wagons zijn gebouwd voor de NBDS
AB 185 - AB 214 1883 5
AB 220 - AB 234 1884 5
C 126 - C 195 1874 - 1877 6 2
C11 5007 - C11 5066 Beijnes, Werkpoor 1903 - 1908 11 110 4
C10c 6207 - C10c 6308 Beijnes, Carl Weyer, Werkpoor 1908 - 1915 10 4


Lokaalspoorrijtuigen

Serie Fabrikant In dienst Compartimenten Zitplaatsen Aantal assen Uit dienst Nummer bij NS Opmerkingen


Bagagewagens

Serie Fabrikant In dienst Aantal assen Uit dienst Nummer bij NS Opmerkingen
D 1901 - D 1956 Hawa, Werkspoor 1912 - 19 4 19 D 6001 - D 6055


Opheffing

Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 is er veel vraag naar vervoer per trein, zowel militair als door vluchtelingen. Ondanks dat Nederland neutraal bleef in deze periode, werden veel militairen van het Nederlandse leger en marine vervoerd. Daarnaast kwamen ook vele Belgische en Britse militairen door Nederland met de trein. Om het geweld in België te ontvluchten, kwamen meer dan een miljoen mensen uit België naar Nederland. Vanwege deze toestroom kwamen zelfs treinen, bestaand uit Belgisch materieel, naar Nederland. De oorlog zorgde er ook voor dat de levering van kolen voor stoomlocomotieven verminderde. De gebruikte kolen kwamen voornamelijk uit de landen die in oorlog waren. De mijnen in Limburg waren nog in ontwikkeling en konden niet voldoen aan de vraag naar kolen. Hoewel de productie van kolen wel steeg, steeg de vraag naar kolen onverminderd door, wat de prijs van steenkool verhoogde. Ook de prijzen van andere onderdelen steeg, evenals het levensonderhoud. Hierdoor was het noodzakelijk om de lonen te laten stijgen. Hiermee kwamen de financiële resultaten van de spoorwegmaatschappij onder druk te staan. Hierdoor werden diensten en voorzieningen voor het rijdend personeel geschrapt. De oplossing werd gevonden in een samenwerking tussen de HIJSM en SS. Op 25 november 1916 besluiten de beide spoorwegmaatschappijen tot oprichting van de belangenmaatschap Nederlandsche Spoorwegen per 1 januari 1917, waarbij de twee maatschappijen nog een grote mate van zelfstandigheid hadden. Ondersteunende activiteiten werden samengevoegd, het personeel deed bij beide maatschappijen dienst en het rollend materieel werd beter verdeeld op plekken waar het als beste ingezet kon worden. De maatschappij NBDS en NCS worden door de SS overgenomen. Op 1 juni 1919 nam de SS de exploitatie over van de beide maatschappijen. In 1921 wordt een nieuw nummerschema opgesteld voor het materieel van de beide spoorwegmaatschappijen. Als gevolg van verliezen door de economisch crisis die de wereld trof in 1929, kwam de vraag naar voren of het niet beter was dat de gehele exploitatie van het spoorwegnet in handen van de staat zou komen. In 1936 werd daartoe een wet voorbereid, welke in 1937 werd goedgekeurd. Hierbij werden de maatschappijen HSM en SS geliquideerd en vervangen door één maatschappij, de naamloze vennootschap Nederlandsche Spoorwegen (NS). Alle aandelen, 10.000 stuks, waren in handen van de staat. De nog overgebleven particuliere aandeelhouders van de twee oude maatschappijen werden uitgekocht. Op 1 januari 1938 begint de nieuwe spoorwegmaatschappij met haar exploitatie. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij wordt op het zelfde moment opgeheven.



Bronnen, Referenties en/of Voetnoten

  • De Eerste Wereldoorlog en de fusie van de vier spoorwegmaatschappijen - M. van Oostrom - Maandblad: Railmagazine, 43e Jaargang - januari/februari 2021 nummer 381 Blz: 62-68 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489