Enkhuizerlijn

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

De Enkhuizerlijn is de spoorlijn tussen Zaandam en Enkhuizen en heeft een lengte van 49,8 kilometer. De spoorlijn is aangelegd als aftakking van Staatslijn K tussen Den Helder en Amsterdam. Het kilometer 0 punt ligt bij kilometer 71,2 van de Staatslijn. De opening van het eerste deel, Zaandam - Hoorn vond plaats op 20 mei 1884. Het tweede deel, Hoorn - Enkhuizen werd op 6 juni 1885 geopend. De exploitatie was in handen van de HSM.

Geschiedenis

De spoorlijn werd van staatswege aangelegd volgens de derde wet op de aanleg van spoorwegen van 10 november 1875. In Zaandam takt de spoorlijn af van de tussen 1865 en 1870 aangelegde Staatslijn K (Den Helder - Amsterdam). Op deze spoorlijn verzorgde de HSM de exploitatie in plaats van de SS. Het lag voor de hand dat de HSM ook de exploitatie op de nieuwe spoorlijn zou verzorgen, maar tijdens de aanleg van de spoorlijn werd gedacht dat de SS de exploitatie zou uitvoeren. Onder andere het station van Enkhuizen is voorzien van een gevelsteen met de letters S.S. Enkhuizen was het eindpunt van de spoorlijn geworden, omdat dit punt het dichtste bij het station Stavoren ligt. Tussen de plaatsen is de kortst mogelijke oversteek over het IJsselmeer mogelijk. Op 24 september 1971 werd het station van Purmerend Overwhere geopend.


Aanleg

De spoorlijn is als enkelsporige spoorlijn aangelegd.


Beveiliging


De beveiliging tussen Zaandam en Purmerend was voorzien van een automatisch blokstelsel met tussenseinen. Dit sloot aan op de CVL post in Zaandam. Tussen Hoorn en Enkhuizen was de blokbeveiliging tussen de stations van het blokstelsel C. Tussen Zaandam en Hoorn was het vaker gebruikte blokstelsel A van toepassing. Post T van Purmerend werkt samen met drie andere posten. Post I staat bij het Noordhollands Kanaal, Post II staat bij de overweg met de aan de noordzijde van het station. Post III staat bij de Wherebrug. Post III kwam per 24 september 1971 te vervallen bij het in dienst stellen van het dubbelspoor. Met de opening van station Purmerend Overwhere wordt dit station nog wel voorzien van een klassiek bloktoestel. Dit toestel is opgebouwd uit onderdelen van elders overbodig geraakte bloktoestellen. Dit bloktoestel bediend de lichtseinen en rangeerstoplantaarn van het station. Dit rangeerstoplantaarn beveiligt het wissel waar het dubbelspoor overgaat naar het enkelspoor. Dit was aangelegd voor de treinen die keerden op dit station. Treinen konden echter niet keren op het station, omdat er geen mogelijkheid was linkerspoor te rijden in het aangelegde blokstelsel III. Kerende treinen moeten van spoor 2 via het wissel in de richting van Avenhorn rijden, maakt daar kop en keert terug naar het station. Hiermee komt tot het inrijsein van Purmerend Overwhere rijden te vervallen. Dit zou aanpassingen vergen van de beveiliging tussen Avenhorn en Purmerend Overwhere.


Wijzigingen

In 1971 wordt het station van Purmerend Overwhere geopend aan de noordkant van Purmerend. Tussen de beide station wordt het spoor tevens verdubbeld. In 1982 wordt het gedeelte tussen Zaandam en Purmerend verdubbeld. In 1983 vindt de verdubbeling plaats tussen Avenhorn en Hoorn. In 1986 wordt het spoor verdubbeld tussen Purmerend Overwhere en Avenhorn. De laatste spoorverdubbeling vind plaats in 1993 tussen Hoorn en Hoorn Kersenboogerd.


Stations

Zaandam


Zaandam Kogerveld


Oostzaan


Purmerend Weidevenne


Purmerend


Purmerend Overwhere


Kwadijk


Middelie


Oosthuizen


Avenhorn


Hoorn


Hoorn Kersenboogerd


Hoogkarspel


Bovenkarspel-Grootebroek


Bovenkarspel Flora


Enkhuizen



Aansluitingen

Ingebruikname

Dienstregeling

Nadat in 1936 de goederenponten kwamen te vervallen tussen Enkhuizen en Stavoren, verviel de lijn in een kwijnend bestaan. Alleen in Hoorn was de spoorlijn echt in de plaats aanwezig. De spoorlijn kreeg de status van secundaire lijn in plaats van hoofdlijn. In de jaren '60 begon het vervoer aan te trekken, omdat de plaatsen Hoorn en Purmerend flink groeiden qua inwoners. Tussen Hoorn en Amsterdam was de groei het grootst voor het aantal reizigers. Het materieel dat ingezet werd in deze periode zijn de oude dieseltreinstellen uit het begin van de jaren '40 en de nieuwe treinstellen Plan U. Zij reden hierbij een uurdienst. In de ochtendspits werd ieder half uur gereden en in de avondspits reden extra treinen naar Hoorn en naar Purmerend. In 1967 kwam daar nog een extra trein bij van en naar Hoorn. Met ingang van de winterdienst 1968 gaat er overdag en op zondagavond een extra uurdienst rijden tussen Purmerend en Amsterdam. Met ingang van Spoorslag '70 wordt deze uurdienst verlengd tot Hoorn. Tot 11 en tussen 14.30 en 18.30 werd een halfuurdienst Enkhuizen - Amsterdam geboden. Door drukte moest er een voortrein ingelegd worden in de ochtendspits. Dit was trein 7684 die vier minuten eerder vertrekt dan trein 7614 uit Purmerend. De voortrein rijdt non stop naar Amsterdam. De tussendienst naar Hoorn vormde een bottleneck, omdat deze moest kruisen in Hoorn en Purmerend. De rijtijd tussen deze beide plaatsen bedroeg 15 minuten, zodat vertragingen grote effecten hadden op de dienstuitvoering. Om vertragingen te kunnen beperken werden kruisingen ook wel verlegd naar Avenhorn. Dit gebeurde met name met treinen die Hoorn als eindpunt hadden. Ook Oosthuizen werd gebruikt om te kruisen. Per 12 juni 1970 werd dit kruisingsstation opgeheven, tot onvrede van de treindienstleiders. De dienstregeling 1971/1972 bracht de gehele dag een halfuurdienst tot Enkhuizen in plaats van alleen de brede spits op maandag tot en met zaterdag en de zondagavond. Met ingang van de winterdienst 1971 per 24 september 1971 werd de kruising van de treinen verlegd van Purmerend naar Purmerend Overwhere met de opening van dit station en de spoorverdubbeling tussen deze stations. Dit dubbelspoor had een gunstig effect op vertraagde treinen uit de richting Amsterdam. Voortrein 7684 kreeg vanaf dat moment ook dit nieuwe station als beginpunt. In 1972 gaat deze trein ook stoppen in Zaandam. In de dienstregeling 1973/1974 wordt nog een voortrein toegevoegd, de 7686. Met deze trein wordt al het voor deze lijn beschikbare materieel, 9 treinstellen Plan U en 7 treinstellen DE5, ingezet. In dit jaar kwamen ook de treinen Enkhuizen - Alkmaar te vervallen, omdat de meeste reizigers in Hoorn overstapten op de trein naar Amsterdam.


Opening

Op 20 mei 1884 werd het gedeelte Zaandam - Hoorn geopend. Het deel tussen Hoorn en Enkhuizen werd op 6 juni 1885 geopend.