Alkmaar

Alkmaar is het hoofdstation van de Noord-Hollandse stad Alkmaar. De verkorting van het station is Amr.

Geschiedenis

Het station is van het type derde klas van de Staatsspoorwegen. Het station is geopend op 20 december 1865. Op dezelfde dag is het traject tussen Den Helder en Alkmaar officieel in gebruik genomen door de HSM. In 1879 zijn de beide uiteinden van het gebouw verhoogd. In 1908 zijn de vleugels zelf ook verhoogd. Hiermee kreeg het hele gebouw twee verdiepingen. Aan de zuidzijde is aan de vleugel een uitbouw gemaakt voor . Aan de noordzijde kwam in 1929 een aanbouw. In 1931 is de voetgangersbrug naar de perrons vervangen.

In 196 is de stationshal richting het stationsplein uitgebreid. De entree werd grotendeels uit glas opgetrokken. Eind mei 1968 is een nieuw, verhoogd eerste perron in gebruik genomen. Dit perron is aangelegd op de plaats van de opgebroken sporen langs de goederenloods. Na het opheffen van de stoomtram, is de goederendienst verplaatst naar de voormalige tramsporen aan de westzijde van het station. Door de verplaatsing is de loods overbodig geraakt en gebruikt voor andere doeleinden. Door de nieuwe perrons is er meer ruimte voor het gebruik van de sporen, waar sinds de opening van de wasinstallatie op 8 april 1968 wat meer druk op was ontstaan. In september 1972 zijn de sporen 8 en 9 voorzien van bovenleiding. Op 1 oktober 1972 komen deze sporen in dienst. In worden de sporen 10 en 11 voorzien van bovenleiding.

In 2014 wordt begonnen met de vernieuwing van het station en de stationsomgeving. Hierbij wordt over de perronsporen een traverse gebouwd, die in december 2015 in gebruik wordt genomen. De oude perrontunnel wordt vervolgens gesloten.

Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal seinhuizen.

• Post T

Post T staat op het perron van de sporen II en III. Het seinhuis is voorzien van een bedieningstoestel type S&H (Siemens & Halske).

• Post I

Aan de zijde van staat Post I. Het seinhuis is voorzien van een bedieningstoestel type S&H. Vanuit dit seinhuis worden de tramsporen van Alkmaar naar Bergen en Warmenhuizen bediend en de toegang tot de goederensporen.

• Post II

Aan de noordzijde van het emplacement staat post II. Het seinhuis is voorzien van een bedieningstoestel type S&H. Vanuit dit seinhuis worden de seinen en wissels bediend aan de noordzijde van het emplacement.

• Post III

Aan de zijde van Heiloo wordt in 1 post III gebouwd. Het seinhuis is voorzien van een bedieningstoestel type HS (Hollandsche Spoor). Vanuit dit seinhuis worden de seinen en wissels bediend aan de zuidzijde van het emplacement.

Laad- en losplaats

Langs de Handelskade wordt in 1 een stamlijn aangelegd. Bedrijven kunnen zo hun goederen per spoor of schip aan- of afvoeren. Dit spoor takt ten oosten van het station af in zuidelijke richting.

In de richting van St. Pancras is een stamlijn aangelegd naar het industrieterrein. Dit is het raccordement noord. Dit is in de jaren 194 aangelegd. Dit raccordement is aangelegd als vervanging van de stamlijn die langs de Handelskade liep. Het industrieterrein Noord is in 19 aangelegd om zo het drukke verkeer op de Handelskade te ontlasten. De gemeente wilde graag dat het laden en lossen van goederenwagons mee zou verhuizen naar dit nieuwe industrieterrein. De eerste plannen zijn gereed in 1949. Het duurde nog tot 1951 totdat de gemeente officieel goedkeuring verleende. In juli 1951 wordt de aanbesteding van de aanleg gewonnen door de firma Kuiper en Leeuwenkamp uit Petten voor een bedrag van ongeveer 65.000 gulden. De aansluiting loopt parallel aan de spoorlijn als een derde spoor langs de Zijperstraat. Na ongeveer meter is er een wissel, zodat er twee sporen in oostelijke richting lopen. Het noordelijke spoor buigt na meter af in zuidelijke langs de Kwakelkade, terwijl het zuidelijke spoor in noordelijke richting afbuigt naar de Rekerdijk. Het naar het zuiden afgebogen spoor naar de Kwakelkade kruist een spoor dat afkomstig is van de noordelijke aansluiting langs de Koedijkerstraat. Het spoor steekt terug langs de Koedijkerstraat tot aan de Oosterweezenstraat. Ter hoogte van de Pettemerstaat en Noorderstraat zijn er aansluitingen gemaakt van het spoor langs de Koedijkerstraat. In april 1953 wordt de stamlijn in gebruik genomen. Het industrieterrein wordt twee keer per dag bediend. Aan het eind van 1977 wordt de overeenkomst tussen de gemeente Alkmaar en de NS opgezegd. Vanaf dat moment rijden er geen treinen meer naar de aansluiting. In 198 wordt begonnen met de opbraak van de sporen. De aftakking wordt in 198 opgebroken.

Aansluitingen

• Transport- en Handelsmaatschappij Vekoma

In de zomer van 1977 wordt de vergunning tot het gebruik van het spoor opgezegd.

Locomotievendepot

Station Alkmaar kende een locomotievenloods.

Op wordt het depot opgeheven.

Mutaties

De locomotieven van de serie 6000 uit Den Helder worden op 1935 overgeplaatst naar Alkmaar.

Op 15 november 1946 wordt de al sinds 21 augustus 1946 met een defect staande 1833 naar de Centrale Werkplaats van Tilburg gestuurd, waar de locomotief niet wordt hersteld. Op 26 november 1946 wordt de locomotief naar Baarle-Nassau overgebracht en op 2 januari 1947 afgevoerd voor sloop.

Locomlopen

Ingaande 17 juli 1944 zijn er locomotieven van de serie 1700 opgenomen in de A-omloop. Een van de diensten omvat de treinen 2503/2536 tussen Alkmaar en Den Helder. Na terugkomst in Alkmaar wordt er met trein 5319 naar de veiling van Noord Scharwoude Dorp gereden. Na het nodige rangeerwerk wordt er met trein 5324 terug naar Alkmaar gereden.

Op 1935 worden geen diensten meer gesteld van uit het locomotievendepot en wordt het depot opgeheven. Er zijn tot dat moment nog slechts diensten gesteld vanuit het depot.

In het depot zijn tussen 1 en 19 de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:

• 1600;
• 1700;
• 2100;
• 3200;
• 6000;
• 7700

Spoorlijnen

Het station ligt aan Staatslijn K ter hoogte van kilometerpunt 42,0. Het station is daarnaast het beginpunt van de spoorlijn Alkmaar - Hoorn. Daarnaast lag het aan de tramlijnen Alkmaar - Bergen en Alkmaar - Egmond aan Zee.

Dienstregeling

Treinen

Van de treinen uit de series 4000 (Uitgeest - Rotterdam Centraal en 7400 (Amsterdam Centraal - Rhenen) rijden in 2016 doordweeks enkele vroege en late treinen van/naar Alkmaar. In 2017 komt dit te vervallen.

Trams

Op 21 juli 1905 rijdt de tram tussen Alkmaar en Bergen aan Zee voor het eerst. Er rijden van maandag tot en met zaterdag zes trams per dag. Op zondag rijden 8 trams.

Vanaf 1913 rijden er vanaf het station stoomtrams naar Egmond aan Zee, Bergen aan Zee en naar Schagen. Per 8 oktober 1933 wordt de tramdienst tussen Alkmaar en Schagen ingekort tot Warmenhuizen. De laatste tram naar Egmond aan Zee rijdt op 7 oktober 1934. Op 7 oktober 1947 rijdt locomotief 7737 de laatste stoomtram naar Warmenhuizen. Op 26 januari 1953 krijgt de NS de machtiging van de minister van Verkeer en Waterstaat Algera om de tramdienst naar Bergen aan Zee te staken, op voorwaarde dat de NS nog drie zomers (1953, 1954 en 1955) trams laat rijden. Per 15 februari 1953 wordt de tramdienst gestaakt, om tussen 14 juni en 31 augustus 1953 weer te gaan rijden. Het station van Bergen aan Zee wordt per 1 maart 1953 gesloten voor goederenvervoer. Het baanvak tussen Alkmaar en Koedijk blijft wel open in de winter, om goederen aan en af te voeren van het tuinbouwcentrum Warmenhuizen.

In de zomer van 1955 rijdt de tram naar Bergen aan Zee voor het laatst. Op 31 augustus 1955 rijdt de tram voor het laatst. Per 1 januari 1969 wordt de goederendienst tussen Alkmaar en Warmenhuizen opgeheven.

Stoppende treinen

In de huidige dienstregeling (2024) stoppen de volgende treinseries te Alkmaar:

Treinserienummer	Beginpunt	Eindpunt	Materieel
800	Maastricht	Alkmaar/(Den Helder)	VIRM
3000	Den Helder	Nijmegen	VIRM
4000	(Den Helder)/Uitgeest	Rotterdam Centraal	SLT
4800	Amsterdam Centraal	Hoorn (via Haarlem)	SLT

Passerende treinen

In de huidige dienstregeling (2024) stoppen alle treinen in Alkmaar.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Het veilinglijntje van Noord Scharwoude Dorp (1) Na 25 jaar plannen kwam er 2,5 kilometer spoor - W. Hoekema - Maandblad: Railmagazine, 44e Jaargang - december 2022 nummer 400 Blz: 68-73 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489 Stoom bij NS in de jaren dertig | Nederlandse stoomlocomotieven door Britse fotografen geportretteerd - H. van Poll - Uitgave: WBOOKS, 2021 ISBN: 978 94 625 8437 2